Το μέλλον της εξατομικευμένης προσέγγισης και των συμβουλευτικών υπηρεσιών
O ΟΑΕΔ καθημερινά τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται σε υπηρεσία πρώτης γραμμής, όχι βέβαια μόνο σε υπηρεσία διαχείρισης της οικονομικής κρίσης αλλά κάτι πολύ περισσότερο, της κοινωνικής κρίσης που σημαίνει η θεαματική αύξηση της ανεργίας.
Το ζήτημα βέβαια είναι ότι έρχεται αντιμέτωπος με νέα πρωτόγνωρα δεδομένα και κοινωνικά φαινόμενα στην ελληνική κοινωνία με μία αυξανόμενη ύφεση όχι μόνο στην οικονομία αλλά πολύ περισσότερο στις κοινωνικές σχέσεις, σε αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό οικοδόμημα,.
Το βασικό ερώτημα είναι με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσει την καινούρια κατάσταση ο ΟΑΕΔ. Και βέβαια εάν πρέπει να είναι χρήσιμος δεν μπορεί να παραμείνει ο ίδιος, ασκεί καταρχήν κοινωνική πολιτική και άρα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Δυστυχώς η πρόσφατη ιστορία στον ΟΑΕΔ έχει καταγράψει μια 5ετή απαξίωση διαδικασιών οι οποίες επιστημονικά έχουν επιβεβαιωθεί αλλά και πρακτικά έχουν προσφέρει αποτελέσματα εκεί που εφαρμόστηκαν, εκτός βέβαια από τον δικό μας Οργανισμό. Στην σημερινή εποχή ίσως και να ήταν η απάντηση αυτής της Δημόσιας υπηρεσίας στο ζήτημα της διαχείρισης της ανεργίας στην Ελλάδα. Μιλούμε φυσικά για την συμβουλευτική στην απασχόληση γενικά σαν μια ποιοτική διαδικασία η οποία περιέχει απαντήσεις σε ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού, ασφαλώς ανεργίας μέσα από διαδικασίες προσωπικής ανάπτυξης, διερεύνησης ικανοτήτων δεξιοτήτων ενίσχυσης και ανάδειξης της μοναδικότητας του ατόμου.
Τι υπήρξε τα προηγούμενα χρόνια ; στραγγαλισμός κάθε επιστημονικής θεωρίας, πλήρη υποταγή του ορθού στο μέτριο,
Υπήρξε αντιδεοντολογικός χειρισμός των ανέργων, σύμφωνα με τις ανάγκες που η Ειδική Υπηρεσία πίστευε ότι έχουν και όχι σύμφωνα με τις ιδιαίτερες δικές τους ανάγκες.
Ο σχεδιασμός της λειτουργίας των ΚΠΑ στηρίχθηκε σε μια άνευ προηγουμένου συγκέντρωση αρμοδιοτήτων η οποία χρόνο με τον χρόνο προσωποποιούνταν μη αφήνοντας να αναδειχθούν σοβαρές προτάσεις , πρόσωπα, αλλά και ο ενδεδειγμένος τρόπος λειτουργίας μιας μοντέρνας διοίκησης μιας Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης.
Η αδυναμία οργάνωσης δράσεων και λειτουργιών που διαχέονταν στα ΚΠΑ μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας βοήθησε στην εισαγωγή στις κατά τόπους υπηρεσίες απίστευτων γραφειοκρατικών διαδικασιών οι οποίες κάθε πράξη υποστήριξης ή εξυπηρέτησης ανέργου ή οποιουδήποτε άλλου ωφελούμενου την μετασχημάτιζαν σε περίπλοκη διοικητική πράξη, η οποία πρέπει, ακόμη και σήμερα δυστυχώς, να καταγράφεται με πολλούς διαφορετικούς και χρονοβόρους τρόπους.
Αυτή η πρακτική βέβαια δεν είχε πολλές πιθανότητες επιτυχίας να υλοποιηθεί γιατί δεν είχε την αποδοχή αυτών που θα έπρεπε να την εφαρμόσουν, έτσι ο διαχωρισμός των υπαλλήλων σε νέους και παλαιούς, μονίμους και συμβούλους διατήρησε για αρκετό χρονικό διάστημα το σύστημα σε εφαρμογή, αποπροσανατολίζοντας τους υπαλλήλους από την κύρια πηγή του προβλήματος.
Η πηγή του προβλήματος δεν ήταν η διαφορετικότητα της εργασιακής σχέσης ή των αρμοδιοτήτων ή των συγκεκριμένων καθηκόντων του ενός ή του άλλου η οτιδήποτε άλλο μεταξύ των υπαλλήλων, αλλά η ίδια η Ειδική Υπηρεσία με τον συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε.
Βέβαια όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και θα ήταν άσκοπο να επιμένουμε στην ανάδειξη του παρελθόντος, χρήσιμο είναι να δούμε που βρισκόμαστε σήμερα.
Ξεκινάμε με την διαπίστωση ότι εξατομικευμένη προσέγγιση ανέργων μέσα από τον ΟΑΕΔ αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχει και αυτό όχι γιατί δεν υπήρξε το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό να την υποστηρίξει, ούτε ότι δεν έγιναν φιλότιμες προσπάθειες να δημιουργηθεί μια αξιοπρεπή υποδομή πάνω στην οποία θα λειτουργούσε, ούτε ότι δεν είχε την αποδοχή του κόσμου που λάμβανε αυτές τις υπηρεσίες, ένα πράγμα μόνο δεν είχε, την αποδοχή του ίδιου του ΟΑΕΔ. Και εδώ είναι το οξύμωρο, η κοινωνία να είναι έτοιμη να δεχθεί ( και σε πάρα πολλές περιπτώσεις αποδεδειγμένα να ωφελείται από τις ενέργειές της ) τον εκμοντερνισμό και την είσοδο ουσιαστικών διαδικασιών παρέμβασης και ο φορέας που επιστρατεύεται να υλοποιήσει το καινούριο, να δυσκολεύεται να το εντάξει στο ενεργητικό του. Τι μας λέει η Ευρωπαϊκή εμπειρία ; ότι η εξατομικευμένη λειτουργεί σε χώρες με υπέρ πολλαπλάσιο αριθμό ανέργων. Εκεί όμως προφανώς έχουν λύσει προβλήματα οργανωτικά, διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και διαχρονικών προτεραιοτήτων στις πολιτικές απασχόλησης.
Βέβαια εμείς έχουμε φθάσει σήμερα στην απέναντι όχθη, ναι μεν να μην υπάρχει η εξατομικευμένη, αλλά να υπάρχουν οι ενέργειές της ( παραπομπές σε δράσεις , συστατικά σε θέσεις εργασίας, υποχρεωτικές συμβουλευτικές κλπ ) και το αστείο και παράδοξο είναι ότι αυτά σε πολλές περιπτώσεις να δίνονται από παλαιούς συμβούλους οι οποίοι βρίσκονται σε νέες διαφορετικές θέσεις. Άρα συνεχίζεται σε χειρότερη μορφή αυτό το οποίο γινόταν όλα τα προηγούμενα χρόνια απαξίωσης της εξατομικευμένης, η εξατομικευμένη ήταν και είναι η ουρά των υπηρεσιών. Χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιείται κατά το δοκούν, και οι λεγόμενοι εργασιακοί σύμβουλοι ανάλογα με τις ανάγκες των υπηρεσιών μεταφέρονται από εδώ και από εκεί ή π.χ. για την προσαρμογή του ΟΠΣ στις υπηρεσίες, ή για την καταβολή διαφόρων έκτακτων επιδομάτων . Ή ότι άλλο προκύψει.
Μία είναι όμως η λύση: η αποδεχόμαστε όπως όλος ο επιστημονικός κόσμος τα οφέλη της συμβουλευτικής στην απασχόληση, κρατάμε τις αποδεδειγμένα θετικές δράσεις που υλοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια ( τεχνικές αναζήτησης εργασίας, συμβουλευτικές προσανατολισμού επαναπροσανατολισμού συμβουλευτική ανάληψης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών) μετασχηματίζουμε το υφιστάμενο και το αυτονομούμε με μια ώθηση σε ποιοτικές διαδικασίες ( όπως όλοι μας φωνάζαμε το 2005 μόλις άρχιζε το πογκρόμ των υποχρεωτικών συνεντεύξεων σε σύντομο χρονικό διάστημα σε όλους τους ανέργους ) και δημιουργούμε επιτέλους ένα σοβαρό δίκτυο υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων που θα υποδέχεται, πληροφορεί, συμβουλεύει, προτείνει σε συνεργασία με τον άνεργο και την επιχείρηση λύσεις, ή ξεκάθαρα και υπεύθυνα αποβάλουμε αυτή τη διαδικασία από τον Οργανισμό, απελευθερώνουμε το ανθρώπινο δυναμικό που αυτή τη στιγμή απασχολείται σε αυτές τις δράσεις άμεσα ή έμμεσα και ο καθένας πλέον έχει συγκεκριμένα καθήκοντα και αρμοδιότητες .
Αυτό βέβαια σημαίνει επιστροφή του ΟΑΕΔ σε χρονιές πριν το 2000 όταν υπήρχαν τα γραφεία εργασίας, σε μια Ελλάδα οικονομικά και κοινωνικά πολύ πιο διαφορετική από την σημερινή………………….
*Ο Γιώργος Μπαζιάνας είναι Κοινωνιολόγος και Μέλος Δ.Σ. του Συλλόγου Υπαλλήλων ΟΑΕΔ Κεντρικής Ελλάδος
O ΟΑΕΔ καθημερινά τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται σε υπηρεσία πρώτης γραμμής, όχι βέβαια μόνο σε υπηρεσία διαχείρισης της οικονομικής κρίσης αλλά κάτι πολύ περισσότερο, της κοινωνικής κρίσης που σημαίνει η θεαματική αύξηση της ανεργίας.
Το ζήτημα βέβαια είναι ότι έρχεται αντιμέτωπος με νέα πρωτόγνωρα δεδομένα και κοινωνικά φαινόμενα στην ελληνική κοινωνία με μία αυξανόμενη ύφεση όχι μόνο στην οικονομία αλλά πολύ περισσότερο στις κοινωνικές σχέσεις, σε αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό οικοδόμημα,.
Το βασικό ερώτημα είναι με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσει την καινούρια κατάσταση ο ΟΑΕΔ. Και βέβαια εάν πρέπει να είναι χρήσιμος δεν μπορεί να παραμείνει ο ίδιος, ασκεί καταρχήν κοινωνική πολιτική και άρα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Δυστυχώς η πρόσφατη ιστορία στον ΟΑΕΔ έχει καταγράψει μια 5ετή απαξίωση διαδικασιών οι οποίες επιστημονικά έχουν επιβεβαιωθεί αλλά και πρακτικά έχουν προσφέρει αποτελέσματα εκεί που εφαρμόστηκαν, εκτός βέβαια από τον δικό μας Οργανισμό. Στην σημερινή εποχή ίσως και να ήταν η απάντηση αυτής της Δημόσιας υπηρεσίας στο ζήτημα της διαχείρισης της ανεργίας στην Ελλάδα. Μιλούμε φυσικά για την συμβουλευτική στην απασχόληση γενικά σαν μια ποιοτική διαδικασία η οποία περιέχει απαντήσεις σε ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού, ασφαλώς ανεργίας μέσα από διαδικασίες προσωπικής ανάπτυξης, διερεύνησης ικανοτήτων δεξιοτήτων ενίσχυσης και ανάδειξης της μοναδικότητας του ατόμου.
Τι υπήρξε τα προηγούμενα χρόνια ; στραγγαλισμός κάθε επιστημονικής θεωρίας, πλήρη υποταγή του ορθού στο μέτριο,
Υπήρξε αντιδεοντολογικός χειρισμός των ανέργων, σύμφωνα με τις ανάγκες που η Ειδική Υπηρεσία πίστευε ότι έχουν και όχι σύμφωνα με τις ιδιαίτερες δικές τους ανάγκες.
Ο σχεδιασμός της λειτουργίας των ΚΠΑ στηρίχθηκε σε μια άνευ προηγουμένου συγκέντρωση αρμοδιοτήτων η οποία χρόνο με τον χρόνο προσωποποιούνταν μη αφήνοντας να αναδειχθούν σοβαρές προτάσεις , πρόσωπα, αλλά και ο ενδεδειγμένος τρόπος λειτουργίας μιας μοντέρνας διοίκησης μιας Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης.
Η αδυναμία οργάνωσης δράσεων και λειτουργιών που διαχέονταν στα ΚΠΑ μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας βοήθησε στην εισαγωγή στις κατά τόπους υπηρεσίες απίστευτων γραφειοκρατικών διαδικασιών οι οποίες κάθε πράξη υποστήριξης ή εξυπηρέτησης ανέργου ή οποιουδήποτε άλλου ωφελούμενου την μετασχημάτιζαν σε περίπλοκη διοικητική πράξη, η οποία πρέπει, ακόμη και σήμερα δυστυχώς, να καταγράφεται με πολλούς διαφορετικούς και χρονοβόρους τρόπους.
Αυτή η πρακτική βέβαια δεν είχε πολλές πιθανότητες επιτυχίας να υλοποιηθεί γιατί δεν είχε την αποδοχή αυτών που θα έπρεπε να την εφαρμόσουν, έτσι ο διαχωρισμός των υπαλλήλων σε νέους και παλαιούς, μονίμους και συμβούλους διατήρησε για αρκετό χρονικό διάστημα το σύστημα σε εφαρμογή, αποπροσανατολίζοντας τους υπαλλήλους από την κύρια πηγή του προβλήματος.
Η πηγή του προβλήματος δεν ήταν η διαφορετικότητα της εργασιακής σχέσης ή των αρμοδιοτήτων ή των συγκεκριμένων καθηκόντων του ενός ή του άλλου η οτιδήποτε άλλο μεταξύ των υπαλλήλων, αλλά η ίδια η Ειδική Υπηρεσία με τον συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε.
Βέβαια όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και θα ήταν άσκοπο να επιμένουμε στην ανάδειξη του παρελθόντος, χρήσιμο είναι να δούμε που βρισκόμαστε σήμερα.
Ξεκινάμε με την διαπίστωση ότι εξατομικευμένη προσέγγιση ανέργων μέσα από τον ΟΑΕΔ αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχει και αυτό όχι γιατί δεν υπήρξε το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό να την υποστηρίξει, ούτε ότι δεν έγιναν φιλότιμες προσπάθειες να δημιουργηθεί μια αξιοπρεπή υποδομή πάνω στην οποία θα λειτουργούσε, ούτε ότι δεν είχε την αποδοχή του κόσμου που λάμβανε αυτές τις υπηρεσίες, ένα πράγμα μόνο δεν είχε, την αποδοχή του ίδιου του ΟΑΕΔ. Και εδώ είναι το οξύμωρο, η κοινωνία να είναι έτοιμη να δεχθεί ( και σε πάρα πολλές περιπτώσεις αποδεδειγμένα να ωφελείται από τις ενέργειές της ) τον εκμοντερνισμό και την είσοδο ουσιαστικών διαδικασιών παρέμβασης και ο φορέας που επιστρατεύεται να υλοποιήσει το καινούριο, να δυσκολεύεται να το εντάξει στο ενεργητικό του. Τι μας λέει η Ευρωπαϊκή εμπειρία ; ότι η εξατομικευμένη λειτουργεί σε χώρες με υπέρ πολλαπλάσιο αριθμό ανέργων. Εκεί όμως προφανώς έχουν λύσει προβλήματα οργανωτικά, διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και διαχρονικών προτεραιοτήτων στις πολιτικές απασχόλησης.
Βέβαια εμείς έχουμε φθάσει σήμερα στην απέναντι όχθη, ναι μεν να μην υπάρχει η εξατομικευμένη, αλλά να υπάρχουν οι ενέργειές της ( παραπομπές σε δράσεις , συστατικά σε θέσεις εργασίας, υποχρεωτικές συμβουλευτικές κλπ ) και το αστείο και παράδοξο είναι ότι αυτά σε πολλές περιπτώσεις να δίνονται από παλαιούς συμβούλους οι οποίοι βρίσκονται σε νέες διαφορετικές θέσεις. Άρα συνεχίζεται σε χειρότερη μορφή αυτό το οποίο γινόταν όλα τα προηγούμενα χρόνια απαξίωσης της εξατομικευμένης, η εξατομικευμένη ήταν και είναι η ουρά των υπηρεσιών. Χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιείται κατά το δοκούν, και οι λεγόμενοι εργασιακοί σύμβουλοι ανάλογα με τις ανάγκες των υπηρεσιών μεταφέρονται από εδώ και από εκεί ή π.χ. για την προσαρμογή του ΟΠΣ στις υπηρεσίες, ή για την καταβολή διαφόρων έκτακτων επιδομάτων . Ή ότι άλλο προκύψει.
Μία είναι όμως η λύση: η αποδεχόμαστε όπως όλος ο επιστημονικός κόσμος τα οφέλη της συμβουλευτικής στην απασχόληση, κρατάμε τις αποδεδειγμένα θετικές δράσεις που υλοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια ( τεχνικές αναζήτησης εργασίας, συμβουλευτικές προσανατολισμού επαναπροσανατολισμού συμβουλευτική ανάληψης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών) μετασχηματίζουμε το υφιστάμενο και το αυτονομούμε με μια ώθηση σε ποιοτικές διαδικασίες ( όπως όλοι μας φωνάζαμε το 2005 μόλις άρχιζε το πογκρόμ των υποχρεωτικών συνεντεύξεων σε σύντομο χρονικό διάστημα σε όλους τους ανέργους ) και δημιουργούμε επιτέλους ένα σοβαρό δίκτυο υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων που θα υποδέχεται, πληροφορεί, συμβουλεύει, προτείνει σε συνεργασία με τον άνεργο και την επιχείρηση λύσεις, ή ξεκάθαρα και υπεύθυνα αποβάλουμε αυτή τη διαδικασία από τον Οργανισμό, απελευθερώνουμε το ανθρώπινο δυναμικό που αυτή τη στιγμή απασχολείται σε αυτές τις δράσεις άμεσα ή έμμεσα και ο καθένας πλέον έχει συγκεκριμένα καθήκοντα και αρμοδιότητες .
Αυτό βέβαια σημαίνει επιστροφή του ΟΑΕΔ σε χρονιές πριν το 2000 όταν υπήρχαν τα γραφεία εργασίας, σε μια Ελλάδα οικονομικά και κοινωνικά πολύ πιο διαφορετική από την σημερινή………………….
*Ο Γιώργος Μπαζιάνας είναι Κοινωνιολόγος και Μέλος Δ.Σ. του Συλλόγου Υπαλλήλων ΟΑΕΔ Κεντρικής Ελλάδος
