"Καρδίτσα, επαγγέλματα… που πήρε ο άνεμος!"

Σήμερα όταν μας ρωτάνε τι επάγγελμα θέλουμε να κάνουμε όταν μεγαλώσουμε, το πιο πιθανό είναι να απαντήσουμε κάτι ανάμεσα σε δικηγόρος ή γιατρός.

Κάποτε η απάντηση στο «τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις» ήταν σαλεπάς, γανωτής, πεταλωτής, νερουλάς, ντελάλης, γαλατάς.

Σήμερα τα χειρωνακτικά επαγγέλματα αντιμετωπίζονται με απαξίωση, καθώς οι νέοι προτιμούν τα λεγόμενα «πνευματικά» επαγγέλματα που θα τους εξασφαλίσουν την πολυπόθητη κοινωνική καταξίωση. Κάποτε, όμως, τα παιδιά συνέχιζαν την οικογενειακή τέχνη και διαδέχονταν τους γονείς τους.

Στο σήμερα λοιπόν, γνωρίσαμε δύο ανθρώπους, που αν και το επάγγελμά τους θεωρείται πλέον «νεκρό», οι ίδιοι κρατούν ζωντανές μέσα τους τις αναμνήσεις της ένδοξης περιόδου των χειρωνακτικών επαγγελμάτων.

Ας τους γνωρίσουμε!

Όνομα: Κωνσταντίνος Βαΐου

Επάγγελμα: Καροποιός

Επισκεφτήκαμε τον κύριο Κωνσταντίνο στην οικεία του στην Καρδίτσα. Πίσω από το σπίτι, μετέφερε όλα τα μηχανήματα και τα εργαλεία που τον συντρόφευαν 80 χρόνια στην πορεία του ως καροποιός, όταν το εργαστήριό του έπαψε να λειτουργεί. Στο πλευρό του πάντα η σύζυγός του που ευγενικά μας διακόπτει για να επισημάνει «Συγγνώμην! Ο παππούς την αγαπούσε την δουλειά! Την ήθελε!».

Κωνσταντίνος Βαΐου : Είμαι σε αυτή την ηλικία και 80 χρόνια ασχολούμουν με την δουλειά. Ήμασταν 5 αδέρφια. Αυτοί ξεκίνησαν από τον Βόλο, όπου δούλευαν ως υπάλληλοι. Μετά ήρθαν στην Καρδίτσα και άνοιξαν το εργαστήριο στον κυλινδρόμυλο του Κουλέτσου. Εκεί μαζεύονταν όλα τα κάρα από τα χωριά για να αλέσουν σιτάρι, καλαμπόκι και ζωοτροφές. Έτσι άρχισα κι εγώ. Όλα αυτά το 1928-1929.

Έφτιαχνα κάρα τετράτροχα. Όπως βλέπεις σήμερα τα αυτοκίνητα, τότε είχαμε τα κάρα με ένα ζευγάρι αλόγων. Χωρίς το κάρο δεν μπορούσε ο αγρότης, ήταν μέσο συγκοινωνίας. Όταν κάποιος είχε κάρο, το οποίο στοίχιζε 13.000 δραχμές, ήταν νοικοκύρης. Δεν είχαν όλοι σε κάθε χωριό.

Για να φτιάξω 4 ρόδες ήθελα 1 μήνα και να έχω και βοηθό. Με ένα χέρι δεν γινόταν! Είχα τα εργαλεία μου όλα, τρυπάνια, καμίνια, πριόνια, ροκάνια, σφυριά. Βάζαμε φωτιά και καίγαμε τον κύκλο (καλούπι). Γύρω από την ξύλινη ρόδα έμπαινε το σίδερο. Όλα ήταν χειροποίητα. Αργότερα ήρθαν τα μηχανήματα, τα «ευεργετήματα», δηλαδή οι κορδέλες και η ηλεκτροκόλληση.

Η δουλειά «καλμάρισε» όταν εμφανίστηκαν τα λαστιχοφόρα κάρα, τα τρακτέρ, οι πλατφόρμες, τα αγροτικά, οι κούρσες (αμάξια). Όλοι ήθελαν να τα αγοράσουν. Εκείνη την περίοδο, εκφυλίστηκε το επάγγελμα. Άρχισα κι εγώ να φτιάχνω άμαξες, καρότσες, πλατφόρμες. Τις άμαξες τις έστελνα στην Κέρκυρα, στην Ζάκυνθο, στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη. Έτσι τα έβγαλα πέρα!

Πλέον ο καροποιός δεν υπάρχει πουθενά. Δεν έχει μέλλον το επάγγελμα. Τι μέλλον να έχει; Κάθε χρόνο γίνονταν και χειρότερα τα πράγματα. Παλιά, αν κοίταζες, ο κάμπος βούιζε από ζώα και έμψυχο υλικό. Αυτά τα έφαγε το πετρέλαιο και το σίδερο.

Το εργαστήριο σταμάτησε να λειτουργεί πριν 4-5 χρόνια. Δεν είχα προσωπικό να με βοηθάει, καθώς μεγάλωνα. Επί 15 χρόνια ζήταγα έναν βοηθό, ένα πιτσιρίκο, και δεν έρχονταν κανείς γιατί «δεν είχε ψωμί».

Από τα χέρια μου πέρασαν πάρα πολλά κάρα. Έκανα έναν αγώνα μόνος μου! (Δείχνει τα ταλαιπωρημένα του χέρια.)

Όνομα: Αθανάσιος Παππάς

Επάγγελμα: Πιλοποιός/Κατασκευαστής Ελληνικών Σημαιών

Ο κύριος Θανάσης μας υποδέχτηκε με χαμόγελο στο παραδοσιακό καπελάδικό του στην οδό Αζά, στην Καρδίτσα. Το μαγαζί του μοιάζει να είναι βγαλμένο από παλιές ελληνικές ταινίες, γεμάτο υφάσματα, τόπια, κλωστές, ραφτικά εργαλεία και φυσικά καπέλα. Με καλοσύνη και ευγένεια μας μιλά για την τέχνη που αγαπά, την τέχνη του πιλοποιού και κατασκευαστή ελληνικών σημαιών.

Αθανάσιος Παππάς : Το κατάστημα το πρωτοξεκίνησε ο πατέρας μου το 1930. Από αυτόν έμαθα εγώ. Η τέχνη τώρα είναι στην τρίτη γενιά: ο πατέρας μου, εγώ και ο γιος μου Κωνσταντίνος. Συνεχίζει την παράδοση το παιδί. Τον βοηθάω κι εγώ, του μεταδίδω τις γνώσεις μου.

Σαν πιλοποιός δουλεύω με το ύφασμα. Ξεκινάω μ’ αυτό και τελειώνω καπέλα. Κυρίως στρατιωτικά, υπηρεσιακά και πολιτικά καπέλα. Το στρατόπεδο του Ρούσσου μου αναθέτει την δημιουργία των πηληκίων της Στρατονομίας. (Κάθεται στην ραπτομηχανή του για να ολοκληρώσει ένα πηλήκιο.)

Πάνω κάτω η ίδια πελατεία εξυπηρετείται. Στις εθνικές και θρησκευτικές εορτές έχει περισσότερη κίνηση λόγω των ελληνικών σημαιών. Στην Θεσσαλία δεν υπάρχουν άλλοι κατασκευαστές και προμηθευτές του εθνικού μας συμβόλου. Για να καταλάβεις, ακόμη και το μέγεθος και οι αποστάσεις των γραμμών ορίζονται από την Νομαρχία με διάταξη.

Η επιμονή μου να δουλεύω και να παράγω είναι μεγάλο πράγμα. Δεν είναι απλώς ένας τρόπος δουλειάς! Είναι μεράκι!

Θέλει χρόνο η κατασκευή. Γι’ αυτό μαζεύω τις παραγγελίες και τις ράβω όλες μαζί.

Όλα αυτά τα χρόνια, χωρίς καμία εξωτερική βοήθεια, προσπαθούμε να επιβιώσουμε στα δεδομένα της νέας αγοράς. Οι μεγάλες επωνυμίες και τα μοντέρνα καταστήματα μας προκάλεσαν μεγάλη ζημιά. Σ’ αυτά, ήρθε και προστέθηκε η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων.

Δυσκολευόμαστε πάρα πολύ! Δεν μπορούμε να τα φέρουμε βόλτα. Δεν υπάρχει καμία επιδότηση από το κράτος. Τα διάφορα προγράμματα που βγαίνουν ανά καιρούς απαιτούν συνεχείς ανανεώσεις.

Είναι δύσκολο να κάνει κανείς χειρωνακτικό επάγγελμα σήμερα. Είναι μια τέχνη ελλιπής. Δεν θα βρείτε άλλον να φτιάχνει καπέλα και σημαίες από το μηδέν. Αν τα παιδιά μου έβρισκαν δουλειά στο αντικείμενό τους, θα το έκλεινα το μαγαζί.

Μια συμβουλή θα πω μόνο! Οι νέοι να είναι δραστήριοι για να επιτύχουν στην ζωή τους!

Ευχαριστώ θερμά τους κυρίους Κωνσταντίνο Βαΐου και Αθανάσιο Παππά που μας διέθεσαν τον χρόνο τους για μια όμορφη συζήτηση. Ευχαριστίες και στην Δήμητρα Παπακώστα για την φωτογραφική κάλυψη των συνεντεύξεων.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΜΙΝΙΩΤΗ
πηγή: blog.tedxuniversityofmacedonia.com