Η ανεργία της κρίσης

Τα στοιχεία της τριμηνιαίας έκθεσης για την ανεργία, που έδωσε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα η Κομισιόν, δεν είναι διαφορετικά από αυτά που δημοσιεύονται κάθε τόσο στα δελτία της Hellastat, όμως εδώ, βλέπει κανείς ανάγλυφο το χάρτη της ανεργίας στην Ευρώπη. Ο χάρτης “κοκκινίζει” όσο κατεβαίνει κανείς από το βορρά προς το νότο. Χάσμα υπήρχε, σχεδόν ανέκαθεν, ανάμεσα στο ποσοστό ανεργίας στις χώρες του νότου και σε εκείνες του βορρά. Μόνο που τώρα, μας λέει η Κομισιόν, αυτό έφτασε στο άνευ προηγουμένου επίπεδο των 10 ποσοστιαίων μονάδων (2012). Τα στατιστικά στοιχεία που ακολουθούν είναι πολλά, αλλά εγώ ξεχωρίζω εκείνα που αναφέρονται στους νέους: “Η ανεργία των νέων έφθασε σε νέο ύψιστο σημείο σε όλη την ΕΕ (23,6% των νέων σε ηλικία εργασίας ήταν άνεργοι τον Ιανουάριο του 2013” και “οι περίοδοι ανεργίας των νέων τείνουν να διαρκούν περισσότερο”.
Η Ευρώπη διανύει τον τέταρτο χρόνο της οικονομικής κρίσης – η Ελλάδα τον τρίτο από τότε που την αισθάνθηκε για τα καλά. Η κρίση δοκιμάζει και καταβροχθίζει πολιτικές ηγεσίες στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, ενώ ο βορράς διατηρεί την ευθύνη της λήψης των αποφάσεων. Μαζί της, φέρνει αυτό που αποκαλούμε «υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου». Περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, απώλειες σε εισοδήματα ανθρώπων και επιχειρήσεων, σφαγές σε κρατικούς Προϋπολογισμούς, απώλεια κεκτημένων και εργασιακών δικαιωμάτων, και... και... και...
Αν, όμως, ήταν να χωρέσει σε μία λέξη ένα πράγμα – αυτό που όχι μόνο εγώ, αλλά όλοι μας θεωρούμε ως το μεγαλύτερο δεινό που έφερε αυτή η μπόρα στην Ευρώπη, αυτή η λέξη θα ήταν: ανεργία.
Στην ευφυέστερη ανάλυση που διάβασα εδώ και πολλούς μήνες, ο George Friedman της STRATFOR έγραφε -δέκα ημέρες προτού κορυφωθεί το κυπριακό θρίλερ στο Eurogroup- ότι ενώ η Ευρώπη παραμένει απασχολημένη για το πώς θα αντιμετωπίσει την κρίση χρέους, αυτή η κρίση αλλάζει σχήμα και πρόσωπο. Μεταλλάσσεται, γεννώντας ένα τέρας: την υψηλότερη ανεργία που θυμάται η Ευρώπη. Ο Friedman υποστηρίζει ότι η λιτότητα θρέφει το τέρας: “Μία από τις επιπτώσεις της λιτότητας είναι η ύφεση. Οι οικονομίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών, ειδικά εκείνων της ευρωζώνης, συρρικνώνονται τώρα, καθώς η λιτότητα προφανώς σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότερα χρήματα για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Αν ο πρώτος στόχος είναι η σταθεροποίηση του χρηματοοικονομικού συστήματος, αυτό έχει νόημα. Αλλά το κατά πόσο η οικονομική σταθερότητα μπορεί να παραμένει πρωτεύων στόχος εξαρτάται από τη διασφάλιση της συναίνεσης ευρύτερων κοινωνικών ομάδων. Όταν ανακύπτει η ανεργία, αυτή η συναίνεση εκλείπει και μαζί της ο κοινός στόχος. Όταν η ανεργία γίνεται βαθιά, τότε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα μπορεί να εκλείψει και αυτό. Κατά τη δική μου άποψη, οι ιταλικές εκλογές ήταν ο πρώτος – αλλά αναμενόμενος – κραδασμός.”
Παρακάτω, ο Friedman διερωτάται επίσης, πώς γίνεται να συναπαρτίζουν οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου με αυτή την απίστευτη ανεργία, μία “ένωση” με τη Γερμανία. Αλλά αυτό που βρίσκει ακόμη ανησυχητικότερο, είναι το γεγονός ότι η ανεργία αυτή “υπονομεύει την πολιτική ισχύ των κυβερνήσεων, να επιδιώξουν την εφαρμογή πολιτικών απαραίτητων για την διαχείριση του οικονομικού συστήματος. Στον επίλογο, το γράφει τόσο καθαρά που είναι σα να αναβοσβήνει μπροστά σου ένα κόκκινο λαμπάκι: “Η κρίση της ανεργίας είναι μία πολιτική κρίση και αυτή η πολιτική κρίση θα υπονομεύσει όλους τους θεσμούς για τους οποίους η Ευρώπη εργάστηκε τόσο σκληρά. Επί 17 χρόνια η Ευρώπη διέπρεψε. Αλλά αυτό συνέβη σε μία από τις περιόδους της μεγαλύτερης ευημερίας στην Ιστορία της. Τώρα, όμως, η κρίση έφερε την Ευρώπη αντιμέτωπη με έναν εφιάλτη, παλιό και βαθύ: την ανεργία σε μαζική κλίμακα. Το τεστ για την Ευρώπη δεν είναι το δημόσιο χρέος. Είναι αν μπορεί να αποφύγει παλιές και κακές συνήθειες, ριζωμένες στην ανεργία».
Ο Friedman τα λέει όλα, μέσα σε μερικές παραγράφους. Η οικονομική κρίση έγινε ήδη κρίση ανεργίας. Η κρίση ανεργίας μετατρέπεται σε κρίση του πολιτικού συστήματος και το συμπαρασύρει. Δέκα ημέρες αργότερα, πήρε τη σκυτάλη ένας άλλος διακεκριμένος αρθρογράφος της STRATFOR, o Scott Stewart, αφιερώνοντας ένα πολυσέλιδο κείμενο στην Ελλάδα, στο οποίο παρουσιάζει τους κινδύνους για το πολιτικό σύστημα, ως αποτέλεσμα της κρίσης ανεργίας.
«Οι άνεργοι, απογοητευμένοι άνθρωποι εντάσσονται σε ριζοσπαστικά κόμματα, που συνδέονται με μία ευρεία γκάμα ιδεολογημάτων. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν λαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, όπως το «Κίνημα Πέντε Αστέρων» της Ιταλίας. Ακροδεξιά κόμματα, όπως η Χρυσή Αυγή», γράφει ο Stewart. Γράφει (κατά τη γνώμη μου λανθασμένα και χωρίς σωστή πληροφόρηση σε αυτό το σημείο) και για τον ΣΥΡΙΖΑ. Όμως, η βασική παραδοχή του, ότι ριζοσπαστικές ομάδες και κόμματα ενισχύονται από την καλπάζουσα ανεργία, είναι απολύτως ορθή.
Το ερώτημα είναι, αν έχει απάντηση σε όλα αυτά η Ευρώπη. Αν υπάρχει τρόπος να αμυνθεί το υγιές κομμάτι του ευρωπαϊκού οικοδομήματος - ανεξάρτητα από τις αδυναμίες της αρχιτεκτονικής του κοινού νομίσματος, τις ακρότητες των ηγεσιών, που κοιτάζουν συχνά - πυκνά μόνο τα λογιστικά βιβλία και ξεχνούν τους ανθρώπους. Αλλά και πέρα από τους λαϊκισμούς, που ασφαλώς δεν αποτελούν μονοπώλιο - ούτε των Βορείων όταν διακηρύσσουν ότι διορθώνουν τα λάθη των Νοτίων, ούτε των Νοτίων, που αρέσκονται να εμφανίζονται ως «θύματα» και ανεύθυνοι για τη σημερινή κατάστασή τους. Αν υπάρχει ένας τρόπος να σωθεί η Ευρώπη, αυτός είναι να προχωρήσει μπροστά, χωρίς δισταγμούς και χωρίς εκπτώσεις. Ο Hugo Dixon του Reuters έγραψε προχθές σε ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ που αναδημοσίευσαν οι New York Times, ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι «μία Ένωση που υπάρχει μόνο κατ΄ όνομα». Επικαλείται την περίπτωση της Κύπρου, λέγοντας ότι «η Λευκωσία ήταν αρκετά μικρή, ώστε να πέσει θύμα κακοποίησης και να γίνει μέρος ενός πειράματος».
Ταυτόχρονα, δίνει την απάντηση στο ερώτημα, εάν υπάρχει τρόπος να θωρακιστεί κάποτε η Ευρώπη, ώστε να μην ξαναζήσει το δράμα μίας «δεύτερης Κύπρου» (δικός μου ο όρος). Ο Dixon γράφει ότι, για να τελειώσει το θρίλερ των τραπεζών, πρέπει να λειτουργήσει η Τραπεζική Ενωσης, αλλά επισημαίνει ότι «κρίσιμες για την Ευρώπη χώρες θα είναι επιφυλακτικές στην δημιουργία ενός Μηχανισμού Σταθερότητας, εκτός εάν η στάση της Γερμανίας μαλακώσει μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου». Δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς, ότι το δίδυμο Μέρκελ–Σόιμπλε αποκλείεται να κινηθεί πριν από τις εκλογές. Η παρτίδα για το μέλλον της Ευρώπης θα κριθεί αμέσως μετά.
ένα άρθρο των πρωταγωνιστών.
Αντωνης Φουρλής
P.