Κρεμαλής: Οι μειώσεις συντάξεων δεν βοήθησαν να σωθεί η Κοινωνική Ασφάλιση

Την αντίθεσή του στις περικοπές της συνταξιοδοτικής δαπάνης που πραγματοποιήθηκαν στα χρόνια της  κρίσης, εξέφρασε ο καθηγητής κ.Κωνσταντίνος Κρεμαλής

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στα dikaiologitika.gr ο ομότιμος καθηγητής δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας και δικηγόρος ΑΠ επισήμανε ότι για να εξυγιανθεί το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας με περικοπές παροχών, χρειάζεται παράλληλα μέτρα για την οικονομική ανάπτυξη και για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Αν δεν γίνει συντονισμένα αυτός ο συνδυασμός, τότε υπάρχει ο κίνδυνος κατά τον κ. Κρεμαλή για νέες παρεμβάσεις στο μέλλον, δηλαδή για νέες περικοπές στις συντάξεις.

Σε άλλα σημεία της συνέντευξής του, ο κ. Κρεμαλής χαρακτηρίζει «προβληματικές» τις εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα. Θεωρεί όμως ότι το  μεγαλύτερο πρόβλημα προέκυψε από την απώλεια ανθρωπίνου κεφαλαίου. Παραδέχεται επίσης ότι οι εργαζόμενοι συνεχίζουν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, στο πλαίσιο της επίτευξης συμφωνιών με τους εργοδότες.

Ειδική αναφορά πραγματοποιεί ο καθηγητής δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας και στο σκέλος των ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Ο κ. Κρεμαλής θεωρεί ότι δημιουργείται μια «φαινομενική μείωση του λειτουργικού κόστους» των επιχειρήσεων από την χρήση τους, που τελικά δεν ωφελεί τον επιχειρηματία ο οποίος διαπιστώνει ότι μειώνεται η παραγωγικότητα των ευέλικτα απασχολούμενων. Επίσης, δεν παραλείπει να αναφερθεί και σε μια σειρά από παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας που «νοθεύουν τον υγιή ανταγωνισμό», ο οποίος επηρεάζεται όχι μόνο από την απορρύθμιση αλλά και από την «υπερρύθμιση» των εργασιακών σχέσεων. Ο κ. Κρεμαλής ως πρώην μέλος της «Επιτροπής Σοφών» που είχε ετοιμάσει και σχετικό πολυσέλιδο πόρισμα για τη σωτηρία του Ασφαλιστικού Συστήματος της χώρας, δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι ο νόμος Κατρούγκαλου θα μπορούσε να συνδράμει σε μια «διαφορετική προσέγγιση, πιο συνεπής με τις ευρωπαϊκές πρακτικές και τις διεθνείς δεσμεύσεις  της χώρας»…

Πιο αναλυτικά, η συνέντευξη του κ. Κρεμαλή έχει ως εξής:

-    Υπήρξατε μέλος της Επιτροπής «Σοφών» και συμμετείχατε στην έκδοση του πορίσματος για το Ασφαλιστικό Σύστημα της χώρας. Μετά το νόμο Κατρούγκαλου, θεωρείτε ότι οι προτάσεις της Επιτροπής εισακούστηκαν; Υπάρχουν πεδία που θα θέλατε να έχει προκύψει μια διαφορετική προσέγγιση;

Η Επιτροπή «Σοφών» ήταν μια διεπιστημονική ομάδα, όπου κάθε μέλος έκανε την εισήγησή του ανάλογα με τις γνώσεις και τις εμπειρίες του. Στόχος της ήταν η καταγραφή διάφορων τάσεων. Γι’ αυτό και το πόρισμά της δεν εισακούστηκε πιστά στη μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού Συστήματος της χώρας. Η δική μου Εισήγηση αφορούσε τις διεθνείς και ευρωπαϊκές τάσεις στην κοινωνική ασφάλιση. Βεβαίως και θα ήθελα να προκύψει μια διαφορετική προσέγγιση, πιο συνεπής με τις ευρωπαϊκές πρακτικές και τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας μας. Παρά τα λεγόμενα, το τελικό νομοθέτημα δεν αφορά το ασφαλιστικό, αλλά μόνο το συνταξιοδοτικό, «σύστημα». Για την ακρίβεια επιδιώκει τη δημιουργία νέου ενιαίου συστήματος, καθώς δεν υπήρχε -στην κυριολεξία- προϊσχύον ορθολογικό σύστημα.

-    Ποιο είναι το μέλλον της Κοινωνικής Ασφάλισης στη χώρα; Πιστεύετε ότι θα διατηρηθεί ο δημόσιος χαρακτήρας της ή πρέπει να στηριχθεί περισσότερο η δημιουργία Επαγγελματικών Ταμείων; Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα;

Το μέλλον της Κοινωνικής Ασφάλισης θα εξαρτηθεί από το μέλλον της χρηματοδοτικής ικανότητας, δηλαδή από το μέλλον της επιχειρηματικής ανάπτυξης και παραγωγικότητας στη χώρα μας. Ο δημόσιος χαρακτήρας θα αποτελεί πάντα τον κορμό της κοινωνικής προστασίας, ιδίως για την κάλυψη εκείνων των ασφαλιστικών κινδύνων που δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τους ασφαλισμένους και τις επιχειρήσεις. Η δημιουργία Εθνικών Επαγγελματικών Ταμείων ή η προαιρετική προσχώρηση σε λειτουργούντα Πανευρωπαϊκά και Διακρατικά Ταμεία θα είναι αναπόφευκτη, όσο υποχωρεί η σημασία της δημόσιας υποχρεωτικής επικουρικής ασφάλισης. Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα, με τις σημερινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, θα παραμείνει συμπληρωματικός, αλλά χρήσιμος ιδίως αν καθιερωθεί μια αυστηρά εποπτευόμενη συνεργασία με το δημόσιο τομέα.

-    Θεωρείτε ότι οι διαδοχικές μειώσεις στη συνταξιοδοτική δαπάνη και στις κοινωνικές παροχές στα χρόνια της κρίσης, βοήθησαν στο να διασωθεί η Κοινωνική Ασφάλιση στη χώρα; Είναι πιθανό να προκύψουν και άλλες ανάλογες τέτοιες παρεμβάσεις στο μέλλον, εκτός από τις ήδη προγραμματισμένες;

Οι διαδοχικές μειώσεις στη συνταξιοδοτική δαπάνη ελάχιστα βοήθησαν να διασωθεί η Κοινωνική Ασφάλιση στη χώρα. Ίσως βοήθησαν να αποφευχθεί η άμεση χρεωκοπία της, ενόψει των επίμονων αξιώσεων των διεθνών δανειστών μας. Κάθε προσπάθεια εξυγίανσης του συνταξιοδοτικού συστήματος με περικοπές παροχών, όσο δεν συνδυάζεται με οικονομική ανάπτυξη και αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, είναι αναποτελεσματική. Επειδή αυτός ο συνδυασμός δεν εξελίσσεται συντονισμένα, είναι βέβαιον ότι θα προκύψουν ανάλογες παρεμβάσεις και στο μέλλον. Μόνο ο χρόνος και η έκταση των παρεμβάσεων δεν μπορούν να προσδιοριστούν με βεβαιότητα.

-    Πώς θα χαρακτηρίζατε τις εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα, σήμερα, μετά από επτά συναπτά έτη κρίσης; Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και πώς μπορεί να επιτευχθεί κλίμα καλύτερης συνεργασίας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων;

Οι εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα, σήμερα, είναι προβληματικές, ιδίως γιατί η χώρα μας έχασε πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο αντί να δώσει κίνητρα για την παραμονή του με ενίσχυση νέων τεχνολογιών και παραγωγικών επενδύσεων. Οι αυξανόμενες συλλογικές συμφωνίες σε επίπεδο επιχείρησης δίνουν την εικόνα μιας αρμονικής συνύπαρξης προσωπικού και επιχείρησης. Αλλά η εικόνα αυτή απομυθοποιείται, αν κάποιος αναλύσει την ποιότητα των διαπραγματεύσεων που προηγούνται, όπου οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και συχνά εκπροσωπούνται από κλαδικά σωματεία για να αποκτήσουν «ισχυρότερο» λόγο. Υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης με καθιερωμένες και αποτελεσματικές πρακτικές που χρησιμοποιούν στις μεγάλες επιχειρήσεις οι διευθύνσεις ανθρώπινων πόρων. Η περίοδος της κρίσης, εξάλλου, βοήθησε ώστε να υπάρχει καλύτερη ενημέρωση των ενδιαφερομένων ως προς την κατανομή των διαθέσιμων (περιορισμένων συνήθως) οικονομικών μέσων. Η προϋφιστάμενη καχυποψία του άδηλου πλουτισμού έχει περιοριστεί σημαντικά.

-    Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης συνδράμουν στη βελτίωση των εργασιακών σχέσεων; Τελικά είναι  αυτός ένας τρόπος για να μειωθεί το λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων; Με ποιους άλλους τρόπους θα μπορούσε να επιτευχθεί ουσιαστική μείωσή του, προς όφελος των επιχειρήσεων;

Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης συνδράμουν θεωρητικά στην καλύτερη χρησιμοποίηση του εργατικού δυναμικού και στην καλύτερη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Υπό την έννοια αυτή συντελούν στη βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, ιδίως όταν οι αποδοχές και οι συνθήκες εργασίας δεν υποβαθμίζουν τον παράγοντα «άνθρωπο». Επειδή η τελευταία προϋπόθεση δεν συντρέχει συνήθως, η φαινομενική μείωση του λειτουργικού κόστους δεν είναι επωφελής για τον επιχειρηματία, καθώς μειώνεται και η παραγωγικότητα των ευέλικτα απασχολουμένων. Ουσιαστική μείωση του λειτουργικού κόστους μπορεί να επιτευχθεί με ένα συνδυασμό ασφαλιστικών ελαφρύνσεων και φορολογικών κινήτρων. Η αντικατάσταση μέρους της μισθοδοσίας με παροχές επαγγελματικής ασφάλισης συνιστά διεθνώς μια καλή εναλλακτική πρακτική.

-    Ο υγιής επιχειρηματικός κόσμος της χώρας, αποδέχεται τη μόνιμη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων; Μήπως οι συνθήκες «Μεσαίωνα» που έχουν δημιουργηθεί αποβαίνουν σε βάρος όσων επιχειρηματιών επιθυμούν την ανάπτυξη με όρους υγιούς ανταγωνισμού;

Η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων δεν συντελεί οπωσδήποτε στην ανάπτυξη όρων υγιούς ανταγωνισμού. Συνθήκες «Μεσαίωνα» επικρατούσαν και σε εποχές που έλλειπαν οι ελάχιστες προστατευτικές ρυθμίσεις Εργατικού Δικαίου (εργασία χωρίς χρονικά όρια, έλλειψη κατώτατου μισθού κλπ.). Άραγε, θα προαγόταν ο υγιής ανταγωνισμός, αν μια επιχείρηση εκμεταλλευόμενη τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά, πετύχαινε, με την «ανοχή» του προσωπικού της, να παρακάμψει την ενδοτική εργατική νομοθεσία; Από αυτές τις ακρότητες, μέχρι την επικρατούσα στη χώρα μας  υπερρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, πολλά μπορούν να βελτιωθούν. Για παράδειγμα, με την παραμικρή διαφοροποίηση μιας δραστηριότητας προβλέπεται συχνά διαφορετικό μισθολόγιο. Επίσης, πριν από μια εμπιστευτική επιχειρηματική πρωτοβουλία επιβάλλεται η ενημέρωση ή και η «σύμφωνη» γνώμη των εργαζομένων. Τέτοια συμβατικά, νομοθετικά ή νομολογιακά εμπόδια ασφαλώς και νοθεύουν τον υγιή ανταγωνισμό και τεκμηριώνουν την ανάγκη μιας εύλογης απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων.