Αποψη: Το εθνικό ζήτημα της ανεργίας

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΓΡΑΠΙΔΑΣ*

Η διάγνωση για τα αιτία της ανεργίας, διαρθρωτικής ή κυκλικής, επικαθορίζει και το μείγμα της κατάλληλης δημόσιας πολιτικής για την ανάσχεσή της, δεδομένου ότι στα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα η πολυπλοκότητα είναι αυξημένη και δεν πρέπει να προσεγγίζονται μονοδιάστατα και με γραμμικές προσεγγίσεις.

Ως κυκλική ορίζεται η ανεργία η οποία οφείλεται στη μειωμένη συνολική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών και είναι αποτέλεσμα της επιβράδυνσης της ανάπτυξης σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, με συνακόλουθο αποτέλεσμα την αύξηση των απολύσεων και επιπρόσθετα την αδυναμία απορρόφησης των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.

Η διαρθρωτική ανεργία οφείλεται σε παράγοντες που εστιάζονται στην αναντιστοιχία μεταξύ των προσφερόμενων ειδικοτήτων από την πλευρά των εργαζομένων και των ζητούμενων ειδικοτήτων από την πλευρά των επιχειρήσεων και της οικονομίας γενικότερα.

Μια βασική παραδοχή είναι ότι η έκρηξη του ποσοστού ανεργίας στην Ελλάδα οφείλεται στον ασφυκτικό περιορισμό της εσωτερικής ζήτησης - κατανάλωσης, με βάση το επιβαλλόμενο μείγμα οικονομικής πολιτικής, το οποίο είχε πολλαπλασιαστικά αρνητικά αποτελέσματα στην αγορά εργασίας, λόγω της τεράστιας ύφεσης που δημιούργησε. Είναι γεγονός ότι ο δραστικός περιορισμός των μικρών και μεσαίων εισοδημάτων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, τα οποία διοχετεύονται άμεσα στην κατανάλωση για να καλύψουν βασικές ανάγκες, επιδείνωσε την ύφεση υπέρμετρα. Από την άλλη πλευρά, η καθοδική προσαρμογή του μισθολογικού κόστους δεν αντιστάθμισε τις απώλειες σε εισόδημα και θέσεις εργασίας, καθώς δεν επαληθεύτηκε η προσδοκία για συνεχή ανοδική τάση των εξαγωγών η οποία θα δημιουργούσε εισόδημα και νέες θέσεις εργασίας. Η ερμηνεία είναι ότι η ελληνική οικονομία δεν είναι εξαγωγική και ανταγωνιστική.

Πολλοί βέβαια υποστηρίζουν ότι η κρίση στην Ελλάδα επήλθε λόγω της «διαρθρωτικής κατάρρευσης» της ελληνικής οικονομίας και της σύνθεσης του παραγωγικού μοντέλου, καθώς τα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά που παράγει ανέρχονται μόνο στο 19% του ΑΕΠ, έναντι 35% του ΑΕΠ που θα έπρεπε, ενώ από την άλλη πλευρά διογκώθηκε λόγω του δανεισμού ο μη παραγωγικός τομέας της οικονομίας, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Η Ελλάδα εμφανίζει τα υψηλοτέρα ποσοστά ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σε συνδυασμό με τα χαμηλότερα ποσοστά δημιουργίας κενών θέσεων εργασίας που οφείλονται στη τεράστια οικονομική ύφεση. Αντίθετα συμπεράσματα προκύπτουν για χώρες όπως είναι η Γερμανία και η Ολλανδία, όπου η οικονομία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.

Η άλλη παραδοχή είναι ότι η κυκλική ανεργία μετατρέπεται σε διαρθρωτική, καθώς το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων, που αποτελεί τον πυρήνα της διαρθρωτικής ανεργίας, προσεγγίζει το 70% των ανέργων, συνεπώς η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται πολύπλοκη και δυσχερής.

Με βάση τις παραπάνω παραδοχές απαιτείται συνδυασμός μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, εντός του συστήματος της Ευρωζώνης από τη μια πλευρά, και διαρθρωτικών μέτρων από την άλλη πλευρά για τη μείωση του ποσοστού ανεργίας που αποτελεί το μεγαλύτερο εθνικό ζήτημα. Τα μέτρα πολιτικής επιβάλλεται να συνδυασθούν με τη στρατηγική ενός νέου παραγωγικού προτύπου που θα παράγει διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες.

Α. Μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής αφορούν την Ευρωζώνη και την ΕΚΤ. Η ποσοτική χαλάρωση από την ΕΚΤ, μέσω της πρόβλεψης της αγοράς κρατικών ομολόγων και για τη χώρα μας, θα τονώσει τη νομισματική ρευστότητα στην οικονομία και θα αυξήσει τη χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων. Ευέλικτη εφαρμογή του συμφώνου σταθερότητας, έτσι ώστε οι χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα, να μπορούν να διαθέτουν μέρος του πλεονάσματος για επενδύσεις. Αξιοποίηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου που δημιουργείται με πρωτοβουλία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για χρηματοδότηση των δημοσίων επενδύσεων. Τόνωση των χαμηλών εισοδημάτων ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, όπου η οριακή ροπή προς κατανάλωση είναι αυξημένη, που θα ενισχύσει τη ζήτηση στην οικονομία και ταυτόχρονα θα ενεργήσει ευεργετικά στην τόνωση της απασχόλησης και τη μείωση της ανεργίας.

Β. Μέτρα διαρθρωτικής πολιτικής. Η μείωση της διαρθρωτικής ανεργίας και ιδιαίτερα της μακροχρόνια ανεργίας απαιτεί στοχευμένη δημόσια παρέμβαση για απασχόληση στον κοινωνικό τομέα λόγω της πολυπλοκότητας του προβλήματος, καθώς ακόμη και αν αρχίζει να μεγεθύνεται η ελληνική οικονομία, οι μακροχρόνια άνεργοι είναι δύσκολο να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, λόγω απαξίωσης των προσόντων και των δεξιοτήτων τους.

Ενδυνάμωση του κοινωνικού τομέα της οικονομίας, μέσω της ενίσχυσης και επέκτασης των κοινωνικών επιχειρήσεων στην οικονομία. Επέκταση της δραστηριότητας των κοινωνικών επιχειρήσεων μέσω της παροχής υπηρεσιών αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού σε δημόσιους φορείς. Ανάπτυξη και αξιοποίηση του ανθρωπίνου δυναμικού της χώρας.

Αποτελεί επιτακτική ανάγκη αλλά και μεγάλη πρόκληση η ενεργοποίηση και αναβάθμιση των προσόντων και δεξιοτήτων του περίπου 1.000.000 εγγεγραμμένων ανέργων στον ΟΑΕΔ. Η αγορά εργασίας αναγνωρίζει συγκεκριμένα προσόντα και δεξιότητες. Ως εκ τούτου η κατάρτιση των ανέργων επιβάλλεται να διασυνδεθεί άμεσα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων και συνακόλουθα με την πιστοποίηση των προσόντων τους και των δεξιοτήτων τους από αναγνωρισμένους φορείς πιστοποίησης, ανάλογα με το συγκεκριμένο επαγγελματικό περίγραμμα.

Η μείωση της ανεργίας είναι ένα πολύπλοκο και δυσεπίλυτο κοινωνικό πρόβλημα που απαιτεί συνεκτική και πολυδιάστατη δημόσια πολιτική, συνδέεται με τη μεγέθυνση της οικονομίας και την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας, μέσω της δημιουργίας ενός νέου παραγωγικού προτύπου, και την αναβάθμιση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Αγραπιδάς είναι διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης.

Έντυπη