Καθώς ξαναδιάβαζα τον τόμο «Αι θυσίαι της Ελλάδος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» που εκδόθηκε το 1946 και επανέκδωσε τώρα η «Καθημερινή», μου ήρθαν στον νου οι αυθόρμητες σκέψεις που έκανα την πρώτη φορά που ξεφύλλισα το λεύκωμα αυτό πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια. Πώς ήταν δυνατόν, αναρωτήθηκα, στις τραγικές συνθήκες της Κατοχής και της απελευθέρωσης, με κατεστραμμένες υποδομές και με ασήμαντους πόρους να μπορεί να παραχθεί υπό την αιγίδα του ελληνικού Δημοσίου ένα τέτοιο, εντυπωσιακής επιστημονικής και τεχνικής αρτιότητας, έργο;
Είναι οι άνθρωποι, ανόητε, μου απάντησε μια φωνή μέσα μου. Πραγματικά, ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης που διηύθυνε το έργο ήταν ένα υπέροχο μυαλό, πολύ πάνω από τον μέσο όρο των στελεχών του ελληνικού δημόσιου τομέα. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, πως ήταν ένας από τους ελάχιστους Ελληνες, που εντυπωσίασε τον Π. Πόρτερ, απεσταλμένο του Αμερικανού προέδρου Τρούμαν στην Ελλάδα το 1947. Αρχιτέκτονας διεθνούς κλάσης με εντυπωσιακές σπουδές, ο Δοξιάδης από τον πρώτο χρόνο της Κατοχής συγκρότησε μια ομάδα μέσα στο υπουργείο Δημοσίων Εργων προκειμένου να καταγραφούν οι ζημίες που υπέστη η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε στη συνέχεια να ενημερωθούν μεταπολεμικά οι Σύμμαχοι. Οι συνεργάτες του Δοξιάδη ταξίδευαν υπό αντίξοες συνθήκες σε όλη τη χώρα προκειμένου να συλλέξουν στοιχεία για τον σκοπό αυτό. Δεν χωρεί αμφιβολία· οι άνθρωποι αυτής της ομάδας ήταν μιας ειδικής πάστας.
Είναι οι άνθρωποι λοιπόν· όλοι αυτοί οι οραματιστές, οι αφοσιωμένοι, αυτοί που οι υπόλοιποι μπορεί να τους θεωρήσουν τελειομανείς και υποχόνδριους, που κάνουν τη διαφορά. Ομως, ας μη νομίζουμε πως τέτοιες προσπάθειες που πηγαίνουν ενάντια στο ρεύμα εκπορεύονται μόνο από προικισμένα άτομα όπως ο Δοξιάδης. Τέτοιοι «τρελοί» υπάρχουν διάσπαρτοι στο ελληνικό Δημόσιο μόνο που δεν τους διακρίνουμε εύκολα γιατί κατά τ’ άλλα είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας.
Αυτή είναι η περίπτωση του φίλου μου Γιώργου, που προΐσταται ενός τμήματος του υπουργείου Μεταφορών για τις υπηρεσίες του οποίου οι πολίτες δεν τρέφουν ιδιαιτέρως θετικές γνώμες λόγω της γραφειοκρατίας, των αργών ρυθμών και του μεγάλου αριθμού κρουσμάτων διαφθοράς. Ο Γιώργος, απόφοιτος ΤΕΙ αλλά με προηγούμενη εργασιακή εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα, για να καλυτερεύσει τα πράγματα εισήγαγε μεθόδους εσωτερικής αξιολόγησης για τους εργαζόμενους της υπηρεσίας του, έδωσε κίνητρα για τη βελτίωσή τους προχωρώντας ακόμη και στη θεσμοθέτηση αυτοσχέδιων βραβείων (π.χ. υπάλληλος του μήνα). Επιπλέον, οργάνωσε έναν μηχανισμό αξιολόγησης της υπηρεσίας του από τους πολίτες ώστε να μαθαίνει από τους χρήστες τον βαθμό ικανοποίησής τους και τα παράπονά τους. Με ικανότητες ακροβάτη ισορροπεί ανάμεσα σε απαρχαιωμένες δομές, συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες και παλαιές νοοτροπίες. Ταυτόχρονα αναζητεί τρόπους επιμόρφωσης τόσο για τον ίδιο όσο και για τους συναδέλφους της υπηρεσίας του, καθώς θεωρεί πως η γνώση είναι βασικό εργαλείο για τη δουλειά του. Με ενθουσιασμό εφήβου που μπαίνει στο πανεπιστήμιο, μου ανήγγειλε πριν από λίγες μέρες πως έγινε δεκτός σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα MBA. Ηταν το όνειρό του, αλλά όχι για το «χαρτί», για την ουσία.
Ο Δημήτρης, προϊστάμενος μιας γραμματείας πανεπιστημιακού τμήματος, είναι μια ακόμη τέτοια περίπτωση. Αφιερωμένος μέχρις υπερβολής στον σκοπό της εύρυθμης λειτουργίας του τμήματος που υπηρετεί, προσπαθεί διαρκώς για την αναβάθμιση των υπηρεσιών της γραμματείας. Αντιμετωπίζει τους φοιτητές ως αυστηρούς πελάτες που πρέπει να τους ικανοποιήσει. Κάθε φορά που τον βλέπω να εργάζεται σκέφτομαι, πως είναι ένα σπάνιο είδος, πως δεν βγαίνουν πλέον σήμερα τέτοιοι δημόσιοι υπάλληλοι.
Ο Δοξιάδης παλιότερα, ο Γιώργος και ο Δημήτρης σήμερα δεν αποτελούν τέκνα του ελληνικού Δημοσίου. Είναι πολίτες με ένα ειδικό χαρακτηριστικό: τον ζήλο για εργασία και πρόοδο. Είμαι σίγουρος πως αυτούς και στην κόλαση να τους έβαζες θα ήταν παραγωγικοί. Και εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα. Το ελληνικό Δημόσιο δεν ενδιαφέρεται για ανθρώπους σαν αυτούς. Συνήθως μάλιστα ενοχλείται από τέτοιους ιδιόρρυθμους, μη κανονικούς, υπαλλήλους. Οι δομές του Δημοσίου, φαινομενικά εξισωτικές και με υποκριτική λατρεία για τα τυπικά προσόντα από τη μια, αλλά γεμάτες από αναξιοκρατία και υπόγειες συναλλαγές μεταξύ πολιτικής και συνδικαλιστικής εξουσίας από την άλλη, προωθούν τον κομφορμισμό, την ευθυνοφοβία, την αδράνεια, τον φθόνο γι’ αυτόν που θέλει να ξεχωρίσει, με δυο λόγια προωθούν τη μετριότητα.
Εντέλει, αν δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε πως «οι θυσίες της Ελλάδος στον Δεύτερο Παγκόσμιο» είναι έργο του ελληνικού Δημοσίου, οφείλεται στο απλό γεγονός πως δεν είναι. Είναι το αποτέλεσμα της ωραίας «τρέλας» μερικών εξαιρετικών ατόμων που παραλίγο να πείσουν τον μεταπολεμικό κόσμο, πως το ελληνικό κράτος ήταν ένα από τα πιο προοδευμένα της εποχής του.
*Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου