Η κρίση των… άλλων

Του Γιάννη Μυλόπουλου

Για όποιον έχει αμφιβολίες για το ποιος πληρώνει τις κρίσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού και για το ποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από τις περιόδους ύφεσης της οικονομίας, υπάρχουν οι εκθέσεις που δημοσιεύονται από διεθνή Ινστιτούτα Ερευνών, που παρουσιάζουν την εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών και την κατανομή τους στον πληθυσμό, με στοιχεία αντικειμενικά και αδιάσειστα.

Σύμφωνα λοιπόν με τις εκθέσεις που δημοσιεύει ετήσια ο Ελβετικός τραπεζικός κολοσσός Credit Suiss, κατά τη διάρκεια των χρόνων της κρίσης και της μεγάλης ύφεσης της οικονομίας, μεταξύ δηλαδή 2009 και 2019, ο παγκόσμιος πλούτος αυξήθηκε κατά 70%!

Συγκεκριμένα το 2009 ο παγκόσμιος πλούτος ήταν 212 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2019 έφτασε τα 360 τρισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας δηλαδή μια αξιοσημείωτη αύξηση της τάξης του 70%.

Που σημαίνει ότι μέσα στα χρόνια της κρίσης και της ύφεσης, τότε που εκτεταμένα τμήματα του πληθυσμού μαστίζονταν από φτώχεια και ανεργία, κάποιοι κέρδισαν, ωφελούμενοι από την κρίση των… άλλων, συμβάλλοντας στον διπλασιασμό, σχεδόν, του πλούτου που υπάρχει στον πλανήτη.

Όσον αφορά στην κατανομή αυτού του πλούτου, η ίδια έκθεση του 2019 αποκαλύπτει τις μεγάλες ανισότητες του καπιταλισμού.

Μόλις το 1% των ενηλίκων του παγκόσμιου πληθυσμού, κατέχει σήμερα το 44% του πλούτου του πλανήτη.
Που σημαίνει ότι το 99% του ενεργού πληθυσμού της γης, μοιράζεται λιγότερο από το μισό, μόλις το 46%, του παγκόσμιου πλούτου της.

Τα μνημόνια της λιτότητας έθρεψαν την ελληνική ολιγαρχία

Για την Ελλάδα της φτώχειας και της ανεργίας, για τη μικρή και φτωχή Ελλάδα που έχασε το 25% του ΑΕΠ της μέσα στα χρόνια της κρίσης, τα στοιχεία αποκαλύπτουν πολύ μεγαλύτερες ανισότητες από ό,τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Εν μέσω κρίσης λοιπόν, το 2015, μετά τα πρώτα 5 και πιο δύσκολα χρόνια της σκληρής λιτότητας των μνημονίων, το μόλις 1% του ελληνικού πληθυσμού κατείχε το 56,1% του εθνικού πλούτου.

Την ώρα που η ίδια αυτή ελληνική ολιγαρχία του 1% του πληθυσμού, προ κρίσης, κατείχε το 48% του εθνικού πλούτου. Που σημαίνει ότι οι ελάχιστοι αυτοί Έλληνες που ελέγχουν και νέμονται τον μισό και παραπάνω πλούτο της χώρας, την εποχή που η φτώχεια και η ανεργία μάστιζε τον ελληνικό πληθυσμό, την ώρα που όλοι εμείς οι κοινοί θνητοί βλέπαμε 1.000.000 θέσεις εργασίας να χάνονται, με μια νέα στρατιά ανέργων και νεόπτωχων να δημιουργείται, την ώρα που βλέπαμε τις αποδοχές και τις συντάξεις μας να καταρρέουν και τα εργασιακά μας δικαιώματα να θυσιάζονται στον βωμό της αποπληρωμής του δημοσιονομικού χρέους, την ίδια εποχή που οι Έλληνες βλέπαμε τις επιχειρήσεις να καταστρέφονται και τα μαγαζιά να κλείνουν, τότε που οι νέοι και οι πιο μορφωμένες και δυναμικές ηλικίες του πληθυσμού εγκατέλειπαν μαζικά τη χώρα για να βρουν καλύτερη τύχη σε χώρες της Ευρώπης και αλλού, τότε που η Ελλάδα αποδυναμώνονταν και οι Έλληνες περιθωριοποιούνταν κα δυστυχούσαν, κάποιοι λίγοι, κάτω από τη μύτη του ΔΝΤ, της τρόικας και των Ευρωπαίων τεχνοκρατών που μας επιτηρούσαν αυστηρά, έβλεπαν τα κέρδη τους να αυξάνονται κατά 8%.

Ακόμη και αν δεχθούμε ότι αυτή η αύξηση του πλούτου των λίγων δεν αντιστοιχεί σε νέα κέρδη, αλλά αντανακλά σε ένα βαθμό τη συρρίκνωση του εθνικού πλούτου κατά 25%, ακόμη και σε αυτό το ενδεχόμενο να αποδοθεί η τεράστια ανισότητα στην κατανομή του πλούτου στην Ελλάδα, η ύπαρξή της και μόνο είναι ενδεικτική για το ποιοι ζημίωσαν και ποιοι ωφελήθηκαν σε βάρος των άλλων, από την οικονομική κρίση και τη σκληρή λιτότητα.

Αφού αποδεικνύεται ότι αυτή η μικρή ολιγαρχία του πλούτου όχι μόνο δεν συμμετείχε στις θυσίες του ελληνικού λαού, όχι μόνο δεν συνέβαλε στην καταπολέμηση της φτώχειας και της ανεργίας, όχι μόνο δεν έβαλε πλάτη για τη στήριξη του εθνικού συστήματος υγείας (που τώρα χειροκροτούν από τα μπαλκόνια), της δημόσιας παιδείας και του κοινωνικού κράτους, τα οποία πλήρωσαν το μεγαλύτερο κόστος της κρίσης και κατέρρευσαν, αλλά αντίθετα, κατάφερε και να διατηρήσει, έστω, αν όχι και να μεγαλώσει τα πλούτη της, αυξάνοντας τη συμμετοχή της κατά 8% στον εθνικό πλούτο.

Η πανδημία φέρνει νέα και μεγαλύτερη κρίση

Ήδη σήμερα, σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις και με δεδομένη την εξάπλωση της πρωτόγνωρης πανδημίας, βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας οικονομικής κρίσης, μεγαλύτερης από αυτήν που ζήσαμε μετά την κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κολοσσού Lehman Brothers στις ΗΠΑ το 2008.

Το σοκ που υφίσταται η οικονομία μετά τα μέτρα περιορισμού ή και πλήρους απαγόρευσης των μετακινήσεων και των ταξιδιών, αλλά και μετά το πάγωμα της κατανάλωσης και την αναστολή λειτουργίας εκτεταμένων τομέων του εμπορίου και των επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, προκαλεί αιφνίδια κατάρρευση σε σημαντικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομικής αλυσίδας, όπως οι μεταφορές, ο τουρισμός και το εμπόριο.

Το τέλος του καπιταλισμού;

Μπροστά σε αυτή τη νέα απειλή για τη ζωή του πληθυσμού, οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις αναδιπλώνονται ως προς τις μεθόδους αντιμετώπισης της επερχόμενης κρίσης και επενδύουν ένα σημαντικό μέρος του ΑΕΠ τους στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, που μέχρι χτες απαξίωναν.

Άλλες κυβερνήσεις, αντιλαμβανόμενες τον σοβαρό κίνδυνο, επενδύουν μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ τους, της τάξης του 20%, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, με σκοπό την ενίσχυση των συστημάτων υγείας τους, αλλά και την υποστήριξη της οικονομίας τους, με μέτρα προς τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους που πλήττονται, μεσούσης της εξάπλωσης της πανδημίας.

Ορισμένες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μάλιστα, όπως της Σουηδίας, της Γαλλίας, της Πορτογαλίας, της Μ. Βρετανίας, της Δανίας και της Ισπανίας, προχωρούν σε γενναία μέτρα σοσιαλιστικής κατεύθυνσης, επιχορηγώντας από 75% - 100% τους μισθούς των εργαζομένων που χάνουν τις δουλειές τους.

Ακόμη και ακραία νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, όπως του Μπόρις Τζόνσον και του Τραμπ, που μέχρι πρότινος υποβάθμιζαν τη νέα απειλή και επέμεναν στην ικανότητα της αγοράς να αυτορυθμίζεται και στην ανάγκη διατήρησης αλώβητης της οικονομίας, ανεξάρτητα από την υγεία των πολιτών, εμπιστευόμενες εξεζητημένες θεωρίες όπως αυτή του do nothing έως ότου να αποκτηθεί ανοσία της αγέλης, ανέκρουσαν πρύμναν ενόψει της επερχόμενης εκατόμβης των θανάτων από την πανδημία και άρχισαν και αυτές να ενισχύουν τα συστήματα υγείας τους και να παίρνουν μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων και ενίσχυσης αντίστοιχα της οικονομίας και των εργαζομένων.

Κι ακόμη βέβαια αυτές είναι οι πρώτες αντιδράσεις, αφού δεν είναι γνωστό πόσο θα κρατήσει αυτή η πρωτόγνωρη, όσο και ιδιότυπη περίοδος που η κανονική ζωή μπαίνει σε αναστολή, προκαλώντας αιφνίδια ύφεση στην παγκόσμια οικονομία. Η αμφισβήτηση του καπιταλισμού μπροστά στη νέα απειλή για την ανθρωπότητα, όπως εκφράστηκε με την αναγκαστική αναδίπλωση και στροφή προς την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και των δημόσιων δομών ακόμη και σκληρά νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, προκάλεσε μια πρόσκαιρη αισιοδοξία.

Τόσο που κάποιοι άρχισαν να μιλούν μέχρι και για την οριστική κατάρρευση του καπιταλισμού!

Η κρίση των πολλών φέρνει ευκαιρίες για λίγους

Οι περισσότερες λοιπόν κυβερνήσεις, μπροστά στην απειλή της πανδημίας, δείχνουν να αναδιπλώνονται και να υπερβαίνουν τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις τους.

Άλλες πάλι, αμετανόητα νεοφιλελεύθερες, αλλά και περιορισμένης, όπως αποδεικνύεται, ευθύνης, όπως η ελληνική, αφιερώνουν αφειδώς στο δημόσιο σύστημα υγείας τους χειροκροτήματα από τα μπαλκόνια, αλλά ελάχιστους οικονομικούς πόρους και μέσα.

Στα πρώτα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση Μητσοτάκη μάλιστα, αφιέρωσε στην αντιμετώπιση της πανδημίας μόλις το 1% του ΑΕΠ της χώρας! Αλλάζοντας μέσα σε μια μέρα και αυτή κατεύθυνση και αυξάνοντας, κάτω από τη γενικευμένη πίεση, την επένδυση προς το κοινωνικό κράτος και την οικονομία που πλήττεται, κατά κάποιες ποσοστιαίες μονάδες.

Κι ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επιμένει ότι μόνο με μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων δεν αντιμετωπίζεται η πανδημία, αλλά χρειάζονται επιπλέον και συχνοί διαγνωστικοί έλεγχοι στον πληθυσμό για να μειωθούν οι απώλειες, καθώς και αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και να εξαλειφθεί η πανδημία του κορωνοϊού, η ελληνική κυβέρνηση ρίχνει το βάρος της φροντίδας της αποκλειστικά στην ατομική ευθύνη των πολιτών, όπως αυτή εκδηλώνεται με την υπακοή στα μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων, αδιαφορώντας για τα ελάχιστα διαγνωστικά τεστ, το ελάχιστο υγειονομικό προσωπικό και τα ελάχιστα διαθέσιμα κρεβάτια που διαθέτει το σύστημα υγείας.

Έχοντας επιλέξει να διεξάγει ελάχιστους διαγνωστικούς ελέγχους στον πληθυσμό, τη στιγμή που η Γερμανία έχει καταφέρει να ελέγξει την εξάπλωση της πανδημίας και να μειώσει τους θανάτους, διεξάγοντας εβδομαδιαία περισσότερα από 160.000 τεστ. Η επιλογή αυτή της ελληνικής κυβέρνησης αρχίζει να έχει ολέθριες συνέπειες, καθώς αυξάνεται καθημερινά ο αριθμός όσων καταλήγουν στο σπίτι και των οποίων η διάγνωση της προσβολής τους από τον κορωνοϊό γίνεται μετά θάνατον. Όπως και η προηγούμενη κρίση όμως, έτσι και η σημερινή, για τους νεοφιλελεύθερους κρύβει ευκαιρίες.

Αυτό φάνηκε από την πρώτη στιγμή που εκδηλώθηκε το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα, από την αισχροκερδή αύξηση των φαρμακευτικών ειδών πρώτης ανάγκης, η τιμή των οποίων εκτοξεύτηκε εν μέσω πανδημίας. Μπορεί οι πολλοί να χάνουν δουλειές και να κλείνουν μαγαζιά και επιχειρήσεις, κάποιοι όμως «μαυραγορίτες» θα αυξήσουν τα κέρδη τους, πουλώντας τα ίδια προϊόντα που πουλούσαν μέχρι χτες, με πολλαπλά αυξημένο, σήμερα, κέρδος.

Ο αρμόδιος υπουργός ανάπτυξης αντί να θέσει την τιμή αυτών των ειδών σε διατίμηση, προστατεύοντας τους καταναλωτές, επέλεξε να προστατεύσει όσους βρίσκουν την κρίση ευκαιρία και κερδίζουν, αποδίδοντας την αισχροκέρδεια στο νόμο ζήτησης και προσφοράς…

Οι ευκαιρίες που ο καπιταλισμός παρέχει στους λίγους όμως σε εποχή κρίσης, φάνηκαν και από τη γενναία μεταφορά κονδυλίων από το δημόσιο προς τους ιδιώτες που αποφάσισε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εν μέσω πανδημίας. Αντί, μπροστά στη μεγάλη ανάγκη νοσηλείας σε ΜΕΘ που γεννά η πανδημία, η κυβέρνηση να επιτάξει τα κρεβάτια των ιδιωτικών κλινικών, όπως έκαναν πολλές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος, εκείνη βρήκε την… ευκαιρία να διπλασιάσει την αποζημίωση που το δημόσιο καταβάλλει στους κλινικάρχες και τους επιχειρηματίες της υγείας, οι οποίοι όχι μόνο δεν συμβάλλουν το παραμικρό στο κοινό καλό, αλλά αντίθετα, βγάζουν και κέρδη από την πανδημία.

Κι ακόμη, η ελληνική κυβέρνηση αγνόησε την προσφορά 3 πανεπιστημίων που πρότειναν να αναλάβουν δωρεάν την εκτέλεση διαγνωστικών ελέγχων και τεστ για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, δίνοντας απλόχερα 30 εκατομμύρια Ευρώ σε ιδιώτες για να κάνουν πολύ ακριβά, την ίδια δουλειά.

Αδίκως λοιπόν δόθηκε η εντύπωση ότι η πανδημία του κορωνοϊού νίκησε το νεοφιλελευθερισμό. Και πάλι, παρά την αναδίπλωση των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, μέσα στον ορυμαγδό της κρίσης, κάποιοι λίγοι θα αυξήσουν τα κέρδη τους. Ο καπιταλισμός είναι ανίκητος. Ιδίως στη δυνατότητά του να εκμεταλλεύεται τη λιτότητα, τη φτώχεια και την ανεργία, αλλά και τον ανθρώπινο πόνο, τις αρρώστιες, ακόμη και τον θάνατο, προκειμένου να παρέχει ευκαιρίες κέρδους και πλουτισμού στους λίγους και ευνοούμενούς του.

Τούτων δοθέντων λοιπόν, το ερώτημα που προβάλλει και αποτελεί πράγματι μυστήριο, είναι πως γίνεται και οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, που εκπροσωπούν τα πιο ανελέητα οικονομικά συμφέροντα, να υπερψηφίζονται στις εκλογές από τα εκατομμύρια των θυμάτων αυτής της οικονομικής ολιγαρχίας.