Έξι πύλες στον εργασιακό μεσαίωνα

Αντιμέτωποι με πρακτικές που μετατρέπουν τις συνθήκες απασχόλησής τους σε ζούγκλα είναι χιλιάδες εργαζόμενοι. Ανάμεσα στα κόλπα που χρησιμοποιούνται εις βάρος τους βρίσκονται συμβάσεις διάρκειας μίας ημέρας, διακεκομμένη εργασία, παραπλανητική χρήση εργοσήμου και επιμήκυνση ωραρίου. 
Ο 49χρονος Βασίλης δουλεύει «εξτρατζής». Με σύμβαση μίας μέρας ψάχνει μεροκάματα σε δεξιώσεις, ξενοδοχεία κι εστιατόρια. Προσλαμβάνεται το πρωί κι απολύεται το βράδυ. Και μετά ξεροσταλιάζει πάνω από το τηλέφωνο για την επόμενη δουλειά... Δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας.

Σε μια αγορά εργασίας απορυθμισμένη, οι κανόνες της ζούγκλας μετατρέπουν τους εργαζομένους σε εύκολα θύματα. Με την απειλή της ανεργίας στο δυσθεώρητο 23% σχεδόν όλα επιτρέπονται: υπάλληλοι που καλύπτουν πάγιες ανάγκες προσλαμβάνονται το πρωί κι απολύονται το βράδυ, άλλοι βρίσκουν δουλειά σε καταστήματα επειδή... μένουν μακριά και αναγκάζονται να εργάζονται στο κενό τους, πολλοί συναινούν με το ζόρι σε ευέλικτες μορφές απασχόλησης κι ακόμη περισσότεροι πιάνουν δουλειά και σχολάνε εκτός ωραρίου.

Ολα αυτά χωρίς να λογαριάζονται η «μαύρη» ή ατελώς δηλωμένη εργασία και οι στρατιές των απλήρωτων, που ξεπερνούν πια το ένα εκατομμύριο, σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΓΣΕΕ. «Εντατικοποιούν την εργασία μέχρις εξαντλήσεως για να αποφύγουν τις προσλήψεις και να κρατούν το εργατικό κόστος χαμηλά» εξηγούν συνδικαλιστές. Παλιά και νέα κόλπα στήνουν σκηνικό Μεσαίωνα στην αγορά εργασίας:

•   «Εξτρατζήδες». Εργαζόμενοι της μίας μέρας που απασχολούνται όλη τη σεζόν σε καταστήματα διασκέδασης, ξενοδοχεία, εστιατόρια. Προσλαμβάνονται το πρωί κι απολύονται το βράδυ ή με συμβάσεις διαλείπουσας εργασίας και συνήθως «φαίνονται» για λίγες μέρες την εβδομάδα. Είναι οι λεγόμενοι εργαζόμενοι σε... αναμονή. Ετσι ονομάζονται στην «πιάτσα», επειδή περιμένουν πάνω από ένα τηλέφωνο για το μεροκάματο. Μια ζωή στην αβεβαιότητα. Δεν δικαιούνται αποζημίωση και από δώρα μόνον ότι τους αναλογεί. «Είναι μονίμως εκτεθειμένοι σε καθεστώς επισφάλειας» διευκρινίζει ο πρόεδρος του Συνδικάτου Εργατοϋπαλλήλων Επισιτισμού - Τουρισμού, Παναγιώτης Προύντζος. Στην κρίση τα «έξτρα» μεροκάματα σπανίζουν και τα λεφτά είναι πολύ λίγα.

•   Διακεκομμένη εργασία. Σε πολυκαταστήματα και μεγάλες επιχειρήσεις που βρίσκονται συνήθως –αλλά όχι μόνο– πέριξ των μεγαλουπόλεων προσλαμβάνονται συχνά υπάλληλοι που μένουν σε μακρινή περιοχή. Απασχολούνται επίσημα με σπαστά 4ωρα. Για παράδειγμα 12-2 και 5-7.

Στο ενδιάμεσο μένουν αναγκαστικά στο κατάστημα επειδή δεν συμφέρει να επιστρέψουν σπίτι (π.χ. λόγω βενζίνης, δεν προλαβαίνουν κ.λπ.). Ετσι ο εργοδότης κερδίζει ώρες δουλειάς που δεν πληρώνονται... «Εχουμε καταγγελίες για περισσότερα από 100 καταστήματα σε όλη τη χώρα» διευκρινίζει ο Δημήτρης Καραγεωργόπουλος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων.

•   Τροποποιητικές καταγγελίες σύμβασης. Οι συνδικαλιστές τις ονομάζουν «νέο φρούτο», μέσω του... οποίου ελαστικοποιούνται σωρηδόν οι συμβάσεις πλήρους απασχόλησης. Οι εργοδότες ζητούν με την απειλή της απόλυσης τροποποίηση των όρων εργασίας: μεταπήδηση σε μερική από πλήρη απασχόληση ή/και μείωση μισθού. Ο εργαζόμενος υπό τον φόβο της ανεργίας αναγκάζεται να μπει στο... παζάρι και υφαρπάζεται έτσι η συναίνεσή του στην αλλαγή των όρων εργασίας, η οποία φαίνεται επίσημα πως έγινε συναινετικά.

«Μανδύας»

Ουσιαστικά πρόκειται για μονομερή τροποποίηση υπό τον μανδύα εκβιαζόμενης συναίνεσης. «Το φαινόμενο παίρνει διαστάσεις» διευκρινίζει ο κ. Καραγεωργόπουλος.

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της «Εργάνης», τον Οκτώβριο 4.247 συμβάσεις μετατράπηκαν από πλήρους σε μερικής απασχόλησης... Αλλες 1.711 μετατράπηκαν σε εκ περιτροπής με συμφωνία του εργαζομένου και 286 με μονομερή απόφαση εργοδότη. Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης κυριαρχούν στην αγορά, υποκρύπτοντας –στην καλύτερη περίπτωση– εργασία με πλήρες ωράριο και «μαύρο» επιμίσθιο ή –στη χειρότερη– έξτρα τζάμπα δουλειά...

•  Εκτός ωραρίου. Συνήθης πρακτική στον τουρισμό, που επεκτείνεται και στον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Ο εργαζόμενος καλείται να προσέλθει τουλάχιστον 45 λεπτά νωρίτερα στον χώρο εργασίας του για να «προετοιμαστεί» και απασχολείται σχεδόν πάντα 30-45 λεπτά μετά τη λήξη της βάρδιας.

ΔΩΡΕΑΝ ΔΟΚΙΜΗ

«Χρήση εργοσήμου» για διαφορετικές ειδικότητες από αυτές που προβλέπει ο νόμος. Εργοδότες ασφαλίζουν υπαλλήλους γραφείου, εκπαιδευτηρίων ή διοικητικούς με εργόσημο ως εργάτες γης ή οικιακούς εργαζομένους για 1-2 μέρες, ενώ τους απασχολούν όλη την εβδομάδα...

«Εργασία υπό δοκιμή». Οργιάζει στον επισιτισμό, αλλά πλέον και σε εμπορικά καταστήματα και γραφεία. Προσλαμβάνουν εργαζομένους για μία εβδομάδα δοκιμαστικά χωρίς αμοιβή και ασφάλιση. Στο τέλος, τους διώχνουν με τη δικαιολογία πως δεν κάνουν, αναζητώντας το επόμενο θύμα. Το φαινόμενο παρατηρούνταν κυρίως σε καφετέριες εις βάρος φοιτητών, αλλά πλέον επεκτείνεται.

Η αναμονή «σκοτώνει» τους... εξτρατζήδες 

«Εχω χάσει τον ύπνο μου»... Η 57χρονη Αλέκα εργαζόταν 22 χρόνια σε μεγάλη εταιρεία επαρχιακής πρωτεύουσας. Πριν από τρία χρόνια υπέστη την πρώτη μείωση μισθού 10% (από 850 ευρώ) με επιχειρησιακή σύμβαση. Ακολούθησε λίγους μήνες μετά δεύτερη μείωση με ατομική σύμβαση. Τώρα της ζητάνε να συναινέσει σε εκ περιτροπής εργασία για δύο ημέρες την εβδομάδα δουλειά με τροποποιητική καταγγελία σύμβασης...

«Δεν συμφώνησα. Δεν υπέγραψα. Αλλά είμαι σε απόγνωση. Αν δεν είχα τη σύνταξη της μάνας μου, στους κάδους θα έψαχνα για τροφή»... Θέλει να διεκδικήσει χρωστούμενα δεδουλευμένα και να αντισταθεί στην καταχρηστική όπως λέει αλλαγή των όρων εργασίας της. Αλλά όλα της φαίνονται βουνό... Ο εργοδότης είπε πως 1η Δεκέμβρη θα καταγγείλει τη σύμβασή της. «Είμαι μικρή για να πάρω σύνταξη και μεγάλη για να βρω άλλη δουλειά»... Την ίδια στιγμή, στην Αθήνα, ο 49χρονος Βασίλης ψάχνει το μεροκάματο με το... τουφέκι. Είναι «εξτρατζής» εδώ και χρόνια. Προσλαμβάνεται το πρωί κι απολύεται το βράδυ. Δουλεύει σε δεξιώσεις, ξενοδοχεία, εστιατόρια, νυχτερινά κέντρα. «Πόσο δύσκολο είναι; Πολύ. Ζεις συνέχεια στην αβεβαιότητα. Υπογράφεις σύμβαση το πρωί και το άλλο πρωί δεν ξέρεις αν θα έχεις δουλειά.

Στην αναμονή

Κρεμασμένος συνέχεια πάνω από ένα τηλέφωνο. Μονίμως στην αναμονή»... Παλιότερα τα μεροκάματα μπορεί να έφταναν και τα 20 τον μήνα μέσα στη θερινή σεζόν. Και με το ταμείο ανεργίας τον χειμώνα η ζωή παλεύονταν. Τώρα «μας βρίσκουν στην ανάγκη και μας εκμεταλλεύονται. Δίνουν 35 ευρώ για μεροκάματο 12-14 ωρών σε δεξίωση, που παλιά πληρώνονταν 70 ευρώ. Αν σε πάρουν μαύρα, που πλέον σπανίζει, μπορεί να πάρεις 50 ευρώ». Είναι ανύπαντρος. «Αν ήμουν παντρεμένος δεν ξέρω πώς θα τα έβγαζα πέρα. Εχω ένα σπίτι με δάνειο κι ευτυχώς υπάρχει και η μάνα μου να με βοηθάει λίγο με τη σύνταξη»...

Ο 63χρονος Αντώνης, αντίθετα, κι αυτός «εξτρατζής» είναι παντρεμένος. «Χρόνια δουλεύω έτσι. Με συμβάσεις μιας μέρας. Οποτε έχει δουλειά μας φωνάζουν. Παλιά ήταν καλύτερα. Τώρα μπορείς να δουλέψεις μόνο τρεις μέρες την εβδομάδα». Πριν από μερικά χρόνια ένας «εξτρατζής» που δούλευε στο ίδιο ξενοδοχείο για πολλά χρόνια δικαιώθηκε στο δικαστήριο, ως πλήρως απασχολούμενος. Από τότε κανείς δεν παίρνει «εξτρατζή» για πάνω από 3 μεροκάματα την εβδομάδα... Η γυναίκα του Αντώνη είναι συνταξιούχος Δημοσίου και έτσι τα καταφέρνουν παρόλο που έχουν δύο παιδιά.

ΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 

48%

Tων νοικοκυριών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, με τον δείκτη της απόλυτης φτώχειας να έχει αυξηθεί κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες, υποδηλώνοντας υπερδιπλασιασμό των φτωχών νοικοκυριών από το 2010.

126.956

Eργαζόμενοι αμείβονται σήμερα με μεικτό μηνιαίο μισθό έως 100 ευρώ... Αλλοι 343.760 κερδίζουν 100-400 ευρώ, ενώ σχεδόν μισό εκατομμύριο επιβιώνουν με αποδοχές μικρότερες από τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό των 586 ευρώ.

1.645%

Αυξήθηκε από το 2009 έως το 2015 η μετατροπή συμβάσεων από πλήρους απασχόλησης σε εκ περιτροπής με μονομερή απόφαση του εργοδότη, σύμφωνα με έκθεση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ.

4.247

Συμβάσεις μετατράπηκαν από πλήρη απασχόληση σε μερική μόνο τον περασμένο Οκτώβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Εργάνης». Αλλες 1.711 έγιναν εκ περιτροπής με συμφωνία του εργαζομένου.

20ΧΡΟΝΙΑ

Εκτιμούν οι ειδικοί πως θα χρειαστούν για να επιστρέψει η ανεργία στα προ κρίσης επίπεδα με τον σημερινό ρυθμό αποκλιμάκωσής της. Το 2013 έφτασε στο 27,9%, ιστορικό υψηλό της μεταπολεμικής περιόδου.

ΠΗΓΗ