Επί δεκαετίες, τα κοινοτικά κονδύλια είχαν μια κοινή μοίρα: Έπρεπε να «απορροφηθούν». Το ερώτημα «για ποιό σκοπό;» δεχόταν απάντηση ανάλογα με το μέγεθος της κυβερνητικής προπαγάνδας. Άλλοτε, μέσω αυτών, η Ελλάδα «άλλαζε» κι άλλοτε «εκσυγχρονιζόταν». Εν τω μεταξύ, πολλά έργα επαναλαμβάνονταν από ΚΠΣ σε ΚΠΣ χωρίς, ωστόσο, να ενδιαφέρεται κανείς πέραν του στενού πυρήνα των επενδεδυμένων συμφερόντων στις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις: Ο «φάκελος του ασθενούς», για παράδειγμα, προκηρύσσεται- και υλοποιείται- επί τρία συνεχόμενα ΚΠΣ αλλά ακόμη δεν τον συναντάμε στα νοσοκομεία που πάμε...
Αυτή τη φορά, η (συγ-)κυβέρνηση αποφάσισε να απαντήσει δυναμικά στην σπατάλη, την ανοργανωσιά και- κυρίως- στην ιδιοτελή εκμετάλλευση των κοινοτικών –και εθνικών- πόρων. Ο τρόπος που σκέφτηκε να το κάνει ήταν «κλασικός»:
Αποφάσισε να αλλάξει τη δομή οργάνωσης του ΕΣΠΑ, συγκεντρώνοντας τις Διαχειριστικές Αρχές των προγραμμάτων κάτω από την ομπρέλα του Γενικού Γραμματέα ΕΣΠΑ. Αν δερωτηθείτε γιατί πειράζουμε τις δομές, ενώ έχουμε πρόβλημα στις λειτουργίες, θα σας απαντήσω «γιατί μόνο αυτό ξέρουμε να κάνουμε», παραραφράζοντας το γνωστό ανέκδοτο του Η. Hartry στη «Μέτρηση αποδοτικότητας»: Όταν ο διαβάτης ερωτά τον τύπο που έχασε τα κλειδιά του και τα ψάχνει εμβριθώς κάτω από μια λάμπα της ΔΕΗ αν τα έχασε σ’ εκείνο το σημείο, η απάντηση είναι «όχι, αλλά εδώ έχει φως»!
Ο Υπουργός Ανάπτυξης φιλοδοξεί να έχει τον έλεγχο του συνόλου των έργων, ώστε να μεγιστοποιηθεί το όφελος και να αποφεύγονται οι λαθροχειρίες με τους κοινοτικούς πόρους. Το πρόβλημα, όμως, του ΕΣΠΑ δεν είναι πρόβλημα δομών. Είναι πρόβλημα απουσίας πολιτικής στόχευσης, είναι η ανυπαρξία επιχειρησιακών σχεδίων των Υπουργείων, είναι η αδρανοποίηση /περιθωριοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου της δημόσιας διοίκησης. Υπάρχουν αμέτρητα έργα τα οποία «έκλεισαν» επιτυχώς και κανένας δεν θυμάται καν αν έγιναν.
Διαχειριστήκαμε το ΕΣΠΑ με μια βαλκανική κουτοπονηριά: Αφήνοντας άθικτες τις δομές του πελατειακού κράτους και δημιουργώντας παράπλευρες «δομές έργων» που επέτρεπαν, εν τέλει, στην εθνική κλεπτοκρατία να έχει «και την πίτα ακέραιη και τον σκύλο χορτάτο». Καταφέραμε να πορεύονται σε αγαστή συνεργασία τα ρουσφέτια και τα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα.
Στο τέλος κάθε ΚΠΣ υπάρχει μια αγωνία τι θα γίνει με την απορρόφηση αλλά πάντα βρίσκουμε λύση. Μάλιστα, η τελική εικόνα όπου πάντα είναι εξαιρετική, έχει αναχθεί σε άριστη πρακτική για τους άλλους: Τοoverbooking, για παράδειγμα, με την ένταξη οιουδήποτε σκουπιδιού στα επιχειρησιακά προγράμματα είναι μια «έξυπνη» πρακτική για να εντάσσουμε εκείνα τα έργα που «θέλουμε» και να μην εντάσσουμε εκείνα που «δεν θέλουμε». Η διαχείριση των καθυστερήσεων απαιτεί, επίσης, ιδιαίτερες ικανότητες, αφού οι νομικές δεσμεύσεις πρέπει να αναληφθούν την ύστατη στιγμή (και μάλιστα, πριν την έλευση μιας άλλης κυβέρνησης/κόμματος, ώστε να έχουμε «δεμένο» και τον επόμενο). Δημιουργούμε επίσης πολλά έργα-γέφυρες ροκανίζοντας και τον όποιο επόμενο προϋπολογισμό με έργα-ζόμπι που δεν κατάφεραν να τελειώσουν σε 7 (!) χρόνια. Υποθέτω ότι οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας τέλειωσαν σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Εν τέλει, έχουμε εφεύρει και το πυρηνικό όπλο της απορρόφησης: Είναι η διάθεση κοινοτικών πόρων σε αλλότριες, άσχετες δράσεις. Διαθέτουμε, για παράδειγμα, τους πόρους της υγείας ή της παιδείας για την υποστήριξη των βρεφονηπιακών σταθμών. Με την λαθροχειρία αυτή μπορούμε να δείξουμε, αφ’ ενός, μεγάλη απορροφητικότητα και, αφ’ ετέρου, να σπεκουλάρουμε ότι στηρίζουμε τους παιδικούς σταθμούς (τα κονδύλια για την ανάπτυξη των οποίων, απλώς, χάθηκαν!). Αυτά, συνήθως, συμβαίνουν στο τέλος μιας προγραμματικής περιόδου. Στα πρώτα χρόνια της, αγωνιζόμαστε να πετάξουμε έξω από το καναβάτσο τους αντιπάλους μας- όπως ακριβώς γίνεται τώρα. Συνήθως, ο φέρελπις υπουργός που ονειρεύεται να επικυριαρχήσει των αντιπάλων του υπουργών δεν τα καταφέρνει διότι εκείνοι συνασπίζονται και επακολουθούν καταστάσεις «GameofThrones». Όπως τώρα: Οι συνάδελφοι του Υπουργού Ανάπτυξης συνασπίστηκαν εναντίον του με αποτέλεσμα, ενώ οδεύουμε προς το τέλος 2014 – και το νέο ΕΣΠΑ εξαντλεί, ήδη, τον πρώτο του χρόνο-, ο νέος νόμος που θα ορίζει την αρχιτεκτονική οργάνωσής του παραμένει ακόμηdesideratum. Χρήσιμοι και κρίσιμοι πόροι παραμένουν μπλοκαρισμένοι και η ιστορία των τελευταίων ΚΠΣ επαναλαμβάνεται μονότονα. Υπάρχει οδός διαφυγής; Ή, έστω ελπίδας; Προφανώς, ναι. Ορίστε μερικές προτάσεις:
1. Ευθυγράμμιση των κοινοτικών έργων με τις εθνικές πολιτικές. Δεν νοείται άλλα να κάνει το επιχειρησιακό πρόγραμμα/έργο και τα ακριβώς αντίθετα να θεσμοθετεί η εθνική πολιτική ηγεσία. Κανένα έργο δεν εντάσσεται, εάν δεν συμβαδίζει απολύτως και δεν στηρίζει μια εθνική πολιτική- και αντιστρόφως: Καμιά εθνική πολτική που στοχεύει διαφορετικά αποτελέσματα από εκείνα των έργων αλλά διεκδικεί χρηματοδότηση από αυτά, δεν προχωράει.
2. Κάθε Υπουργός είναι υπεύθυνος για την πολιτική του Υπουργείου του- και συνολικός υπεύθυνος είναι ο Πρωθυπουργός. Ο Υπουργός πρέπει να λογοδοτεί συστηματικά (το αργότερο ανά τρίμηνο) τι έκανε με τα έργα/ πως αυτά συνέβαλαν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής που έχει. Σε κάθε σχέδιο νόμου που θα υποστηρίζει θα αναφέρει εάν υπάρχουν έργα και πόροι κοινοτικοί στην ίδια κατεύθυνση. Ο Πρωθυπουργός θα πρέπει να αναφέρει στο Κοινοβούλιο σε ειδική προς τούτο συνεδρίαση- ήδη από τον πρώτο χρόνο- την πορεία εκτέλεσης των έργων όχι ως πρότζεκτ μάνατζερ αλλά ως έχων την πολιτική ευθύνη να μας πληροφορεί κατά πόσον αυτά συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής που έχει η Κυβέρνησή του.
3. Εάν ο Υπουργός Ανάπτυξης πάρει το φιλέτο (δηλαδή, την διαχείριση του κουμπαρά), τότε να πάρει και το κόκκαλο: Αυτός θα πρέπει είναι υπεύθυνος, εφεξής, για τις καθυστερήσεις και ολιγωρίες όλων των Υπουργών που διαχειρίζονται κοινοτικά κονδύλια.΄Άρα δεν θα είναι, απλώς, ο αρχι-λογιστής αλλά ο συντονιστής των δημόσιων πολιτικών.
Όλα τα προηγούμενα απαιτούν πολιτικό σθένος και ηθικό ανάστημα που οι κρατούντες δεν έχουν δείξει, μέχρι τώρα, ότι διαθέτουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία, εν τέλει, διαχειρίζεται τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων πρέπει να πάψει να κρύβεται πίσω από τα γνωστά γραφειοκρατικά και υποκριτικά άλλοθι της «μη επέμβασης στα εσωτερικά του κράτους μέλους» όταν βλέπει τα φαινόμενα που αναφέραμε. Οι έλεγχοι πρέπει να γίνουν συστηματικοί και επί της ουσίας. Δεν πιστεύουμε ότι χρειάζεται αλλαγή των συνθηκών για να γίνει αυτό- χρειάζεται, μάλλον, πολιτική ευθύνη και καθήκον λογοδοσίας. Αλλά, μάλλον, αυτά είναι δυσκολότερο να τα συναντήσει κανείς από τους πρόθυμους να αλλάξουν ακόμη μια δομή, ακόμη μια γραμμή αρμοδιοτήτων στην ευρωπαϊκή Βαβέλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου