Κινδυνεύει η θέση τους επειδή υπερασπίζονται ένα μνημείο!

Στην πόλη του Ηρακλείου δεν κινδυνεύουν μόνο τα μνημεία αλλά και οι υπάλληλοι που υπερασπίζονται τον μνημειακό τους χαρακτήρα και την ιστορική μνήμη αυτής της πόλης! Τη Δευτέρα δικάζονται στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ηρακλείου στελέχη της Πολεοδομίας επειδή  δεν προχωρούν στην κατεδάφιση του μνημείου του Ηρώο, στην πλατεία Ελευθερίας, το οποίο διεκδικεί ιδιώτης!

Η οικογένεια του ιδιώτη έκανε νέα μήνυση στους υπαλλήλους επειδή δεν προχωρούν στην κατεδάφιση του μνημείου, το οποίο χτίστηκε με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1930, κατηγορώντας του για παράβαση καθήκοντος και απείθεια σε προϊστάμενη αρχή, δηλαδή τη διεύθυνση Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, η οποία πάντως δεν έχει αποφασίσει να προτείνει καμιά κατεδάφιση, απλά δεν πρότεινε να κηρυχτεί το μνημείο διατηρητέο.

Οι δύο υπάλληλοι της Πολεοδομίας δεν απειλούνται μόνο από τη δικαστική καταδίκη αλλά και από τις συνέπειες που επιφέρει κάτι τέτοιο. Δηλαδή θα τεθούν σε αργία, σύμφωνα με το νόμο, επειδή υπερασπίζονται τη μνήμη της πόλης, που άλλοι, αρχές και ιδιώτες, διασύρουν χωρίς συνέπειες…

Η δημοτική ηγεσία, παρά το γεγονός ότι τον Απρίλιο του 2012 το δημοτικό συμβούλιο και μετά την έντονη κινητοποίηση της Κίνησης Πολιτών για τη σωτηρία του Ηρώου αλλά και δεκάδων φορέων, αποφάσισε ομόφωνα να ζητήσει την κήρυξη του μνημείου ως διατηρητέου, στην ουσία δεν έχει παρέμβει στη δικαστική περιπέτεια των υπηρεσιακών στελεχών του, τα οποία, για δεύτερη φορά, καλούνται να αντιμετωπίσουν μόνα τους τη δικαστική περιπέτεια μετά από μηνύσεις της οικογένειας των ιδιοκτητών.

Τη Δευτέρα το πρωί στο δικαστικό μέγαρο του Ηρακλείου αναμένεται να συμπαρασταθούν στους δύο υπηρεσιακούς παράγοντες του Ηρακλείου τόσο τα μέλη της Κίνησης όσο και πολλοί εκπρόσωποι φορέων. Η μήνυση κατατέθηκε μετά από έγγραφο της κεντρικής υπηρεσίας της Διεύθυνσης Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο επαναλαμβάνει ότι δεν συντρέχουν λόγοι να κηρυχτεί διατηρητέο το μνημείο. δεν αναφέρεται όμως σε κατεδάφιση.

Αντιθέτως, η τοπική Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων υποστηρίζει, και με πρόσφατες παρεμβάσεις της στο υπουργείο, την ανάγκη να κηρυχτεί διατηρητέο το Ηρώο.

Το Ηρώο τη δεκαετία του 1930, λίγο μετά την κατασκευή του

Οι περιπέτειες

Το Ηρώον της πόλης του Ηρακλείου, κατασκευασμένο το 1930, για τις πανελλήνιες εορτές της Εκατονταετηρίδας του Ελληνικού Κράτους, που είχε αποφασίσει ο Ελ. Βενιζέλος, σχεδιάστηκε από το σπουδαίο αρχιτέκτονα και μηχανικό του Δήμου Ηρακλείου, Δημήτρη Κυριακό, που κόσμησε το Ηράκλειο με δεκάδες, διατηρητέα σήμερα, κτίρια. Η μορφή του μνημείου βασίστηκε σε γραμμές της μινωικής αρχιτεκτονικής, όπως αυτή αναδεικνυόταν τότε από τις ανασκαφές και τις αναστηλώσεις του Έβανς στο ανάκτορο της Κνωσού. Αντέγραφε τον τύπο του Μινωικού Μεγάρου, με δικιόνιο πρόστωο και κυρίως αίθουσα, αποδίδοντας ανακτορικού χαρακτήρα τριμερές ιερό, με ιερά θρανία και θρόνο στο εσωτερικό.

Η ανέγερσή του χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από δημόσιους εράνους, στους οποίους συμμετείχαν οι δήμοι και οι κοινότητες, σύλλογοι, σωματεία εργαζομένων και απλοί ιδιώτες. Μετά την ανέγερσή του αποτέλεσε το κύριο Ηρώον της πόλης, ενώ παράλληλα λειτούργησε ως το πρώτο Ιστορικό-Εθνολογικό Μουσείο της Κρήτης, με ενθυμήματα και κειμήλια των Κρητικών Επαναστάσεων. Το Μάιο του 1941, κατά την κατάληψη της πόλης από τους Γερμανούς, λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε.

Σήμερα, η κυριότητα του χώρου που καταλαμβάνει το μνημείο ανήκει, κατά παράδοξο τρόπο σε ιδιώτες, οι οποίοι λειτουργούν, στο περιβάλλοντα χώρο του, πάρκινγκ αυτοκινήτων!

Ωστόσο, το σχέδιο πόλης του Ηρακλείου, ήδη από το 1936, χαρακτηρίζει την έκταση ως κοινόχρηστη ή κοινοφελή, ενώ και το Υπουργείο Πολιτισμού απαγορεύσει ρητά τη δόμηση στο χώρο, καθώς αποτελεί τμήμα των μεσαιωνικών οχυρώσεων του Χάνδακα.

Αξίζει μια μικρή ιστορική αναδρομή της αμφιταλέντευσης του Υ.Π.Π.Ο.Τ ανάμεσα στην κήρυξη και την κατεδάφιση του Ηρώου:

• Το 2004 η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης, εισηγήθηκε την κήρυξη του Ηρώου ως διατηρητέου μνημείου, ευθυγραμμιζόμενη με την απαίτηση όλων των ενδιαφερομένων φορέων της πόλης (13η ΕΒΑ, ΤΕΕ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, ΕΠΑΕ). Μετά από παλινωδίες 2 χρόνων το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) αγνόησε τις εισηγήσεις τοπικών υπηρεσιών και φορέων και απέρριψε, ομόφωνα (!) τη κήρυξη του Ηρώου! Ακολούθησε έντονη αντίδραση των φορέων της πόλης και επερωτήσεις βουλευτών που ζητούσαν την προστασία του Ηρώου. Παράλληλα, εντάθηκαν οι πιέσεις των φερόμενων ιδιοκτητών για την κατεδάφιση του Ηρώου, με αποκορύφωμα την άσκηση ποινικής δίωξης κατά υπαλλήλων της Πολεοδομίας Ηρακλείου, που δεν έξεδιδαν άδεια κατεδάφισης του μνημείου!
• Τον Αύγουστο του 2009 το Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α) διαβίβασε στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης δημοσιευμένη επιστημονική εργασία για την ιστορία του Ηρώου, υποδεικνύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και αξιώνοντας την αναπομπή του στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, για την επανεξέταση της κήρυξής του ως μνημείου.
• Το Σεπτέμβριο του 2009, η αρμόδια τοπική Υπηρεσία επανυπέβαλε πράγματι, προς την Κεντρική Υπηρεσία Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, πλήρως επικαιροποιημένο, το φάκελο του Ηρώου, με αίτημα την επαναξιολόγηση του Ηρώου από το αρμόδιο Κεντρικό Συμβούλιο.
• Τον Μάιο του 2010 η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς κοινοποίησε στην τοπική Εφορεία την απόφασή της να ΜΗΝ διαβιβάσει τον φάκελο του Ηρώου στο Κ.Σ.Ν.Μ., κρίνοντας πως δεν υπήρχε επαρκής αιτιολογία για την επαναξιολόγηση του μνημείου! Επί της ουσίας , και παρά τα ποικίλα νέα στοιχεία που, όπως προϋποθέτει ο νόμος, υποβλήθηκαν, η αρμόδια κεντρική υπηρεσία, επικαλούμενη μάλιστα την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΤ, επέμεινε στην απόφαση του 2006, η οποία καταδικάζει το Ηρώο σε κατεδάφιση!
• Το Φλεβάρη του 2010 η φωνή των Εκτάκτων Αρχαιολόγων ενώνεται με αυτήν των Μηχανικών και Αρχιτεκτονων του ΤΕΕ/ΤΑΚ και από κοινού με το Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και εκπροσώπους υπηρεσιών, φορέων, αλλά και ενεργών πολιτών του Ηρακλείου (Minoistas) δημιουργείται το Συντονιστικό Όργανο για την προστασία Ηρώου. Το επόμενο διάστημα οι φωνές υπέρ του Ηρώου πυκνώνουν, ενώ εκδίδονται ανακοινώσεις που ανακινούν δραστικά το θέμα. Καποιες από αυτές, μαλιστα, φτάνουν μέχρι το γραφείο της Γ.Γ. του ΥΠΠΟΤ κας Μενδώνη.
• Τον Μάιο του 2011 σε προγραμματισμένη επίσκεψή της στο Ηράκλειο η κα Μενδώνη πραγματοποιεί αυτοψία στο Ηρώο, μαζί τους διευθυντές των Υπηρεσιών του Υπουργείου και αφού δηλώνει αγανάκτηση για την κατάσταση του Ηρώου και απορία για το πως επιτρέπει η πόλη τη σημερινή του κατάσταση, παραγγέλλει την κατεπείγουσα επικαιροποίηση του φακέλου και την επανεξέταση του Ηρώου από το Κ.Σ.Ν.Μ., για να κηρυχτεί ως διατηρητέο. Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης προετοιμάζει, εκ νέου, το σχετικό φάκελο και καταθέτει τον Ιούνιο του 2011 πολυσέλιδη και πλήρως τεκμηριωμένη εισήγηση υπέρ της κήρυξης του Ηρώου ως διατηρητέου μνημείου.
• Στις 30 Μαρτίου 2012, 9 μήνες μετά την εισήγηση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης, όλων των αρμοδίων Υπηρεσιών και πλήθους επιστημονικών φορέων και συλλόγων της Κρήτης, η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς αποφασίζει, για δεύτερη φορά, να μην αναπέμψει το θέμα στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, παρά το γεγονός ότι η εξέτασή του είχε ζητηθεί από την ίδια την Γ.Γ. του Υπουργείου!

Η απόφαση του δήμου να κηρυχτεί διατηρητέο

Στις 30 Απριλίου 2012 το δημοτικό συμβούλιο Ηρακλείου με ομόφωνη απόφασή του ζήτησε να κηρυχτεί το Ηρώο διατηρητέο μνημείο. Στη σχετική εισήγηση ο αντιδήμαρχος Πολεοδομίας, Μανόλης Βασιλάκης, ανέφερε:

«Το Ηρώον, το εγκαταλειμμένο σήμερα κτήριο με χαρακτηριστικά της μινωικής αρχιτεκτονικής, που βρίσκεται στον ιδιωτικό χώρο στάθμευσης απέναντι από το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, χτίστηκε το 1930. Με εγκύκλιό της η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου είχε υποδείξει την κατασκευή «έργων αναμνηστικών αξίων λόγου» στο πλαίσιο του εορτασμού της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της χώρας μας και τη σύσταση του Ελληνικού κράτους. Ο τότε Νομάρχης Εμμανουήλ Λυδάκης συγκρότησε ειδική επιτροπή για τον εορτασμό, η οποία μεταξύ άλλων αποφάσισε την ανέγερση «Ηρώου υπέρ των Κρητών Αγωνιστών επί τη βάσει Κνωσιακού ιερού».

Η μελέτη ανατέθηκε στον ημήτριο Κυριακό, αρχιτέκτονα και αρχιμηχανικό του δ ήμου Ηρακλείου. Ο ημήτριος Κυριακός (1881 – 1971) είναι ίσως ο σημαντικότερος από τους αρχιτέκτονες που έδρασαν στην πόλη μας μέσα στον 20ό αιώνα. Έργα του είναι νεοκλασικά κτήρια στην οδό Μαρτύρων 25ης Αυγούστου και σε άλλες οδούς της πόλης. Δ ική του ιδέα ήταν η τριχοτόμηση των άλλοτε τουρκικών στρατώνων στη Λεωφόρο Δ ικαιοσύνης, που στεγάζουν σήμερα τη Περιφέρεια και τα ικαστήρια. Μαζί με τον Κίμωνα Λάσκαρι σχεδίασαν τις προσφυγικές πολυκατοικίες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Ο Κυριακός παρουσίασε στην Επιτροπή τα σχέδια στις 27 Μαρτίου του 1930, που εγκρίθηκαν ομόφωνα. Το πετρόκτιστο κτίσμα διαστάσεων 12,00 Χ 9,30 μ. και εμβαδού 112 τ.μ. ακολουθεί τον τύπο του Μινωικού Μεγάρου. Ήταν αλώστε η εποχή που ολοκληρώνονταν οι ανασκαφές και οι αναστηλώσεις του Έβανς στην Κνωσό.

Παρά το γεγονός ότι η χώρα μαστιζόταν από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, η δαπάνη για την ανέγερση του Ηρώου φαίνεται να καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από έρανο μεταξύ των Ηρακλειωτών.
Στις 5 Οκτωβρίου του 1930 άρχισε ο διήμερος εορτασμός, στο πλαίσιο του οποίου έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου. Ο εορτασμός ήταν επίσημος και παλλαϊκός. Η κυβέρνηση εκπροσωπήθηκε από τον Υπουργό Στρατιωτικών Θεμιστοκλή Σοφούλη και τον Πρόεδρο της Κεντρικής Επιτροπής Εορτασμού Ιωάννη Δαμβέργη ενώ έστειλε ένα τμήμα Ευζώνων και το αντιτορπιλικό Έλλη. Συμμετείχαν εκπρόσωποι ξένων κρατών, δημοσιογράφοι από την Αθήνα, χιλιάδες κάτοικοι απ’ όλον τον Νομό, ήρθαν ακόμα και Χανιώτες, παρά το γεγονός ότι χρειάζονταν τότε 5 ώρες για να φτάσει κανείς με το αυτοκίνητο από τα Χανιά. Οι σημαντικότεροι εν ζωή αγωνιστές των κρητικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα αποτέλεσαν την τιμητική φρουρά του νέου μνημείου.

Ο Κυριακός οραματίστηκε ότι το Ηρώον θα ήταν μόνο η είσοδος ενός Μουσείου, όπου θα ήταν εκτεθειμένα οι εικόνες, τα όπλα και εν γένει τα αντικείμενα των Κρητών Αγωνιστών. Το κτήριο αυτό δεν χτίστηκε ποτέ. Όμως το ίδιο το Ηρώον λειτούργησε ως το πρώτο Ιστορικό Μουσείο της πόλης, όπου είχαν εκτεθεί οι σημαίες, τα λάβαρα, τα όπλα αλλά και τα κρανία των οπλαρχηγών των κρητικών επαναστάσεων μέχρι την εισβολή των Γερμανών, οπότε το κτήριο λεηλατήθηκε.

Απ’ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, που στηρίζονται κυρίως σε άρθρο του αρχαιολόγου κ. Γιώργου Τζωράκη στο 24ο τεύχος του περιοδικού Παλίμψηστον, που εκδίδει η Βικελαία Δ ημοτική Βιβλιοθήκη, προκύπτει ότι το Ηρώον έχει σημαντική ιστορική και αρχιτεκτονική αξία. Και βέβαια, λόγω της θέσης του στο κέντρο της πόλης και πολεοδομική σημασία.

Είναι επομένως απορίας άξιον το γεγονός ότι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στη συνεδρίασή του της 28.03.2006 δεν συμφώνησε στην κήρυξή του ως διατηρητέου μνημείου παρά την αντίθετη ομόφωνη γνωμοδότηση του τοπικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου από το 2004.

Ακολούθησε η αίτηση έκδοσης άδειας κατεδάφισης από τους φερόμενους ιδιοκτήτες του ακινήτου, επί του οποίου έχει ανεγερθεί το Ηρώoν. Η πολεοδομία του δήμουΗρακλείου δεν εξέδωσε τη σχετική άδεια με αποτέλεσμα η προϊσταμένη του τμήματος αδειών κ. Μαίρη Φραγκιουδάκη, ο τότε διευθυντής κ. Νίκος Μιχελάκης και η αρμόδια υπάλληλος κ. Γεωργία Σελίδη να μηνυθούν από τους φερόμενους ιδιοκτήτες και εν συνεχεία να αθωωθούν.

Στις 06.05.2011 η Γενική Γραμματέας του ΥΠΠΟΤ κ. Λίνα Μενδώνη επισκέφτηκε την πόλη μας και μετά από αυτοψία στο κτήριο ζήτησε να συνταχθεί νέος φάκελος, προκειμένου να εισαχθεί η πρόταση κήρυξης και πάλι προς συζήτηση στο Κ.Α.Σ.

Πράγματι συντάχθηκε νέος, πληρέστερος φάκελος, από την αρμόδια Εφορεία και, ενώ αναμενόταν η εισαγωγή προς συζήτηση στο ΚΑΣ, έφτασε στη Δ/νση Πολεοδομίας έγγραφο της 30.03.2012 του ΥΠΠΟΤ, υπογεγραμμένο από τον υφυπουργό κ. Αλεβιζάτο, σύμφωνα με το οποίο δεν υπήρχαν νεότερα στοιχεία, που να δικαιολογούν την εκ νέου συζήτηση του θέματος.

Μετά τη λήψη του εγγράφου οι φερόμενοι ιδιοκτήτες ζήτησαν στις 11.04.2012 με εξώδικο έγγραφό τους την έκδοση της άδειας κατεδάφισης εντός τριών ημερών ενώ ο διευθυντής ζήτησε στις 11.04.2012 από μεν τους φερόμενους ιδιοκτήτες να συμπληρώσουν το φάκελο με στοιχεία που τους είχαν ζητηθεί με φύλλο ελέγχου και από την προϊσταμένη του τμήματος αδειών να εκδώσει την άδεια εφόσον αυτά προσκομισθούν. Μετά από σχετικό ερώτημα της Δ /νσης Πολεοδομίας, η 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ζήτησε από τη Δ /νση Πολεοδομίας στις 18.04.2012 αντίγραφο του φακέλου, για να γνωματεύσει σχετικά με την έκδοση της άδειας, δεδομένου ότι το κτήριο βρίσκεται εντός τειχών, δηλαδή εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου. Ο φάκελος στάλθηκε στις 24. 04.2012.

Αν η 13η ΕΒΑ (σ.σ. δεν υπήρξε τέτοια απόφαση) εγκρίνει την κατεδάφιση, τότε η Δ /νση Πολεοδομίας θα είναι υποχρεωμένη να εκδώσει τη σχετική άδεια.
Μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου υπέρ της κήρυξης του Ηρώου ως διατηρητέου μνημείου εκτιμάται ότι θα βοηθήσει στην αναθεώρηση της απόφασης περί μη επανεισαγωγής του θέματος της κήρυξης προς συζήτηση στο ΚΑΣ. Γι’ αυτό καλείται το Σώμα, εκτιμώντας όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για την ιστορική, αρχιτεκτονική και πολεοδομική σημασία του Ηρώου, να ζητήσει την κήρυξή του από το ΚΑΣ ως διατηρητέου μνημείου».