Ο επικεφαλής της επιτροπής για την ανάνηψη της ελληνικής οικονομίας, νομπελίστας Χρ. Πισσαρίδης, ανέπτυξε, από τα νεανικά του χρόνια, ένα ζωηρό ενδιαφέρον για τους ανέργους, θα λέγαμε στα όρια της παθολογικής αγάπης. Ειδικότερα τον βασάνιζε το ερώτημα: «Γιατί να υπάρχουν χιλιάδες άνεργοι όταν υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας;». Η απάντηση στο ερώτημα αυτό του απέφερε το βραβείο Νόμπελ με θέμα: «Ανάλυση αγορών με τριβές αναζήτησης». Γιατί, όμως, η αγάπη του για τους ανέργους δεν του γέννησε το ερώτημα: «Γιατί οι θέσεις εργασίας να είναι πάντα λιγότερες από τον αριθμό των ανέργων;». Διότι απλούστατα στο πρώτο ερώτημα η ευθύνη είναι στην πλευρά των ανέργων ενώ στο δεύτερο στην πλευρά των εργοδοτών και, ως γνωστόν, τον Χρ. Πισσαρίδη δεν τον ενδιαφέρουν οι εργοδότες.
Ας δούμε πώς η αγάπη αυτή εντάσσεται στην έκθεση που κατέθεσε:
Ας φανταστούμε μια οικονομία στην οποία υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας και χιλιάδες άνεργοι. Οταν ανοίγει μια κενή θέση εργασίας οι άνεργοι, ο καθένας χωριστά, στέλνουν βιογραφικά και κάνουν συνεντεύξεις. Ομως, οι επαναλαμβανόμενες συναντήσεις είναι χρονοβόρες και δαπανηρές. Οι άνεργοι ξοδεύουν χρόνο και πόρους για να εντοπίζουν τις θέσεις και οι εργοδότες ξοδεύουν χρόνο και πόρους για να ελέγχουν τους αιτούντες μέσω συνεντεύξεων. Οι επιχειρήσεις δεν είναι όλες οι ίδιες. Οι εργάτες διαφέρουν. Υπάρχει δηλαδή ατελής πληροφόρηση. Ολα αυτά και άλλα πολλά δημιουργούν τη λεγόμενη ανεργία τριβής1. Ομως, τριβές δεν υπάρχουν μόνο σε μικροοικονομικό επίπεδο αλλά και σε μακροοικονομικό και σχετίζονται με τη γενικότερη λειτουργία του κράτους και της οικονομίας, π.χ. με τη διαδικασία των πτωχεύσεων, την έγκριση ενός επενδυτικού σχεδίου.
Και, ως γνωστόν, οι μεγάλες ανακαλύψεις πηγάζουν από απλές ιδέες: Εάν αντιμετωπιστούν οι τριβές τότε και η ανεργία θα αντιμετωπιστεί και η οικονομία θα λειτουργήσει αποτελεσματικότερα.
Η παρέμβαση Πισσαρίδη γίνεται σε μια εποχή που το καπιταλιστικό σύστημα πλήττεται από απανωτές κρίσεις υπερσυσσώρευσης, οι οποίες προκαλούν κύματα ανέργων. Συνδυάζει τις ατομικές συμπεριφορές των ανέργων και των εργοδοτών, κάτι που είναι αντικείμενο της μικροοικονομίας, με ένα εργαλείο της μακροοικονομίας, την καμπύλη Μπέβεριτζ, η οποία δείχνει τη σχέση ανάμεσα στις συνολικές κενές θέσεις εργασίας και τον συνολικό αριθμό των ανέργων. Τα στοιχεία αυτά εντάσσονται σε ένα μαθηματικό μοντέλο, το MDP2, στο οποίο, όμως, υπάρχει μια παραδοξολογία: Οσο περισσότερες είναι οι κενές θέσεις αλλά και οι άνεργοι, τόσο πιο πολλές θέσεις εργασίας δημιουργούνται, αλλά και περισσότερες απολύσεις. Εάν βρισκόμασταν στην αγορά γάμου, όπου το μοντέλο βρίσκει, επίσης, εφαρμογή, θα λέγαμε ότι όσο πιο πολλές γυναίκες και άνδρες είναι διαθέσιμοι να παντρευτούν τόσο πιο πολλοί γάμοι θα γίνονταν αλλά και πιο πολλά διαζύγια.
Στον πραγματικό κόσμο αυτό σημαίνει ότι χρειάζομαι πολλούς ανέργους για να λύνω το πρόβλημα της ανεργίας. Ειδικότερα: Δημιουργώ μια μεγάλη δεξαμενή ανέργων η οποία λειτουργεί με συνεχείς ροές. Οταν ένας άνεργος προσλαμβάνεται ένας άλλος απολύεται, χωρίς να παραμένουν στη δεξαμενή μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό φυσικά προϋποθέτει πλήρη ευελιξία στην αγορά εργασίας. Κανείς μόνιμος. Οι επαναλαμβανόμενες προσλήψεις και απολύσεις, η αδιάκοπη καταστροφή και δημιουργία θέσεων εργασίας δημιουργούν θέσεις μεγαλύτερης παραγωγικότητας. Το συνεχές rotation βοηθάει τους ανέργους να βρίσκουν την κατάλληλη θέση, η οποία με τη σειρά της καταστρέφεται από μια άλλη.
Αν ξυπνήσουμε από το όνειρο αυτό και δούμε έναν άνεργο να προσπαθεί να βρει μια θέση εργασίας, τότε ένα από τα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει είναι ο προσδιορισμός του μισθού, ο οποίος αποτελεί βασική τριβή στη διαδικασία παντρέματός του με τον εργοδότη.
Το πρόβλημα δημιουργείται από τους κακούς υπολογισμούς που κάνει ο άνεργος σχετικά με το ύψος του κατώτατου μισθού ή μισθού επιφύλαξης. Εάν θέσει ψηλά τον μισθό επιφύλαξης τότε θα αντιμετωπίσει πρόβλημα ανεργίας. Εάν τον θέσει χαμηλά τότε θα υποεκτιμήσει τα προσόντα του.
Στην ουσία, μπαίνει σε μια διαπραγμάτευση η οποία ερμηνεύεται στο πλαίσιο της θεωρίας των παιγνίων και ειδικότερα στην κατά Νας διαπραγμάτευση, κατά την οποία βρίσκεται μια αμοιβαία αποδεκτή λύση, η οποία, όμως, μεροληπτεί υπέρ όσων είναι διατεθειμένοι να «ρισκάρουν» την κατάρρευση των συνομιλιών. Εάν αφήναμε στην τύχη του τον άνεργο τότε θα ήταν αναγκασμένος να δεχθεί την πρόταση του εργοδότη. Επομένως, απαιτείται μια έξωθεν παρέμβαση.
Ο Χρ. Πισσαρίδης, επειδή δεν είναι με το μέρος των εργοδοτών και για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πολιτικών παρεμβάσεων, προτείνει ένα ανεξάρτητο Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων, το οποίο, σαν μια άλλη «αόρατος χειρ», θα καθορίζει το ύψος του κατώτατου μισθού και θα βοηθάει τους ανέργους ώστε να αποφεύγουν τα λάθη.
Ποιο θα είναι, όμως, το ύψος του μισθού;
Η έκθεση, ενώ ποσοτικοποιεί όλα τα προτεινόμενα μέτρα, το μόνο που αναφέρει σχετικά είναι: «...Αν ο κατώτατος μισθός καθοριστεί σε πολύ υψηλό επίπεδο, αυτό μπορεί να αυξήσει την ανεργία...», κάτι που μας υπενθυμίζει το πρόβλημα του ανέργου που προαναφέραμε.
Εντούτοις, ο Χρ. Πισσαρίδης σε συνέδριο στο Αμερικανικό Κολέγιο στις 30 Απρίλη του 2015 ήταν σαφέστατος: «...Ο ιδανικός κατώτατος μισθός κυμαίνεται στο 50% του μέσου μισθού...». Σε ποιον μέσο μισθό αναφέρεται; Στον μέσο μισθό της πλήρους απασχόλησης, της μερικής, στον μέσο μισθό των ανδρών, των γυναικών ή στον μέσο συνολικό μισθό; Μήπως σκέφτεται να εξισώσει τους μισθούς των ανδρών και των γυναικών; `Η μήπως σκέφτεται να καταργήσει τους μισθούς της μερικής απασχόλησης, δηλαδή να καταργήσει στην ουσία τη μερική απασχόληση; Εάν ναι, τότε γιατί δεν διαλαλεί αυτά τα ρηξικέλευθα μέτρα που θα σκορπούσαν ρίγη συγκίνησης στους απανταχού καταφρονεμένους;
Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο, κατά Πισσαρίδη, ιδανικός κατώτατος μισθός θα κυμαίνεται μεταξύ 200 και 400 ευρώ.
Ο κατώτατος μισθός για τον Χρ. Πισσαρίδη δεν είναι μια επιθυμητή κατάσταση, αποτελεί όμως ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των καπιταλιστών και ένα όριο προσαρμογής των φιλοδοξιών των ανέργων. Εμπεριέχει μια ισχυρή κανονιστική και ιδεολογική διάσταση, στην οποία πρέπει η εργατική τάξη να προσαρμοστεί. Αλλωστε, αυτό δεν το κρύβει η έκθεση: «...Ο κατώτατος μισθός δημιουργεί μια κοινή αντίληψη για το αποδεκτό επίπεδο των μισθών...».
Για όσους όμως δεν έχουν την ευτυχία να καρπωθούν τον ιδανικό κατώτατο μισθό ας μην ανησυχούν διότι υπάρχει το ιδανικό επίδομα ανεργίας.
Οπως προαναφέρθηκε, απαιτείται μέγιστη κινητικότητα μεταξύ της καταστροφής και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, με τους εργαζόμενους να βρίσκονται σε συνεχείς αλλαγές καταστάσεων, μία εκ των οποίων είναι η βραχύβια παραμονή στην ανεργία. Για τούτο προτείνεται το επίδομα ανεργίας να διαμορφωθεί στο 55% των μέσων μισθών της τελευταίας τριετίας με ταβάνι τα 1.200 ευρώ. Να υποθέσουμε ότι ο λόγος που η έκθεση δεν προτείνει κατώτατο επίπεδο επιδόματος είναι το γεγονός ότι δεν είναι με το μέρος των εργοδοτών; Το κατανοούμε απόλυτα!
Ετσι, εάν πάρουμε την όμορφη πρόταση των 1.200 ευρώ τότε ο άνεργος θα λαμβάνει 660 ευρώ. Εάν όμως πάρουμε το εύρος των μισθών σύμφωνα με το οποίο το 55% των απασχολουμένων παίρνει κάτω από το επίπεδο του μέσου μισθού, τότε τα επιδόματα θα κυμαίνονται μεταξύ 100 έως 300 ευρώ. Αυτά όμως έως έξι μήνες διότι για τους επόμενους έξι μήνες θα πέφτει στο 55% του κατώτατου, δηλαδή του νέου κατώτατου μισθού. Εν ολίγοις ο άνεργος θα παίρνει τα έξοδα μετάβασης και επιστροφής από τα ΚΕΚ. Παράλληλα, θα είναι υποχρεωμένος, στο πλαίσιο του βασανιστηρίου της επιμόρφωσης, να «διδαχθεί» την τέχνη τού πώς «πουλάει» καλύτερα τον εαυτό του. Δηλαδή, να προσέχει την εμφάνισή του, να μάθει τη γλώσσα του σώματος, πώς κάθεται στην καρέκλα που του προτείνεται στις συναντήσεις, τον τόνο ομιλίας, τις λέξεις που χρησιμοποιεί και πάνω απ' όλα πώς να κάνει ένα βιογραφικό.
Πλέον έχουμε αντιληφθεί το μέγεθος του ενδιαφέροντος για τους ανέργους. Δεν θα κατατάσσαμε επιστήμονες αυτής της άποψης στους χυδαίους οικονομολόγους, όπως κατέταξε ο Μαρξ τους θεμελιωτές της νεοκλασικής οικονομίας, διότι δεν μπορούμε να σταθούμε στο ύψος του Μαρξ.
Δεν θα λέγαμε, επίσης, πως η αγάπη που εκφράζεται, με χίλιους τρόπους, προς τους φτωχούς και τους καταφρονεμένους, είναι κρυφά μηνύματα για ένα μεγάλο έρωτα που δεν μπορεί να ομολογηθεί. Αλλωστε, ξέρουμε καλά ότι ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων δεν εμπλέκεται σε σχέσεις με επιστήμονες.
Ο Χρ. Πισσαρίδης και η dream team που συνέθεσε μπορούν να μηχανεύονται χίλιους τρόπους για να μειώνουν τις τριβές που ταλαιπωρούν το καπιταλιστικό σύστημα. Αυτό που κάνουν είναι να μερεμετίζουν την επιφάνεια των πραγμάτων. Υπάρχει βαθιά μέσα στην κοινωνία μια τριβή, την οποία δεν θα μπορέσουν ποτέ να χειραγωγήσουν. Το έχουν επιχειρήσει το 1991, όταν διακήρυξαν το τέλος της Ιστορίας ή το 2008, όταν έπεσαν από τα σύννεφα πιστεύοντας ότι χειραγώγησαν τον οικονομικό κύκλο, δηλαδή τις καπιταλιστικές κρίσεις. Νομίζουν ότι θα ελέγξουν τις κολοσσιαίες τριβές που προκαλούνται από τη σύγκρουση των τεκτονικών πλακών της Γης με την τοποθέτηση ανεμογεννητριών για τον έλεγχο της ρύπανσης της ατμόσφαιρας.
Γνωρίζουν όμως καλά ότι η πάλη των τάξεων προκαλεί αντίστοιχες τριβές με τις τριβές των τεκτονικών πλακών. Και όπως η κίνηση των τεκτονικών πλακών διαμορφώνει τη φυσική υπόσταση της Γης έτσι και η πάλη των τάξεων διαμορφώνει την ιστορία των κοινωνιών των ανθρώπων. Και η ιστορία των ανθρώπων δεν έχει τελειώσει ακόμη. Την τελευταία πινελιά θα την χαράξει με τα ομορφότερα χρώματα η εργατική τάξη!
Παραπομπές
1. Α. Δεδουσόπουλος, Οικονομική της Εργασίας, Ο πολίτης, 1995, και Ξ. Πετρινιώτη, Αγορές Εργασίας, Παπαζήσης, Αχρον.
2. D.T. Mortensen, C.A. Pissarides, «Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment», Review of Economic Studies (1994) 61, 397-415
Εκπαιδευτικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου