Γιάννης Σιώτος*
Η φιλοδοξία να διασφαλιστεί το δικαίωμα εργασίας για όλους τους ανθρώπους μέσω της πολιτικής δεν είναι νέα. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιβεβαιώνει το δικαίωμα στην απασχόληση, ένα δικαίωμα που αποτυπώνεται στα Συντάγματα πολλών εθνών, αλλά η εντολή του εξακολουθεί να παραμένει ανεκπλήρωτη. Στο παρελθόν ήταν ένα κυρίαρχο πολιτικό αίτημα που συνδέθηκε με την αντιμετώπιση του ρατσισμού και κάθε είδους άλλης διάκρισης που συναρτάται με την οικονομική δυσπραγία που προκαλεί είτε η έλλειψη εργασίας είτε η εργασία που υποαμείβεται.
Παρά το γεγονός ότι το δικαίωμα στην εργασία είναι συνταγματική υποχρέωση, οι πολιτικές ηγεσίες άλλοτε το μεταχειρίζονται ως υπόσχεση και άλλοτε ως παροχή. Από τη δεκαετία του ’80 μάλιστα το δικαίωμα στην εργασία μετατράπηκε σε... ευχή και αντιμετωπίστηκε από τους πολιτικούς ως δόλωμα σε αφελείς και ευκολόπιστους ψηφοφόρους.
Ετσι φτάσαμε στο σημείο οι κυβερνήσεις να εξισώνουν την αδιαμφισβήτητη υποχρέωσή τους με τα αντισταθμιστικά οφέλη που προσφέρουν κάθε λογής «επενδυτές» προκειμένου να δικαιολογήσουν τα φορολογικά και τα άλλα προνόμια που απολαμβάνουν. Σήμερα, οι ευθύνες που απορρέουν από την «υποχρέωση» έχουν αντισταθμιστεί από τα οφέλη που προκύπτουν από την «αποτελεσματικότητα» και γι’ αυτό κάθε παρέμβαση που αποσκοπεί στην «ασφάλιση» της εργασίας αντιμετωπίζεται ως... ουτοπία.
Οι πολιτικές ελίτ, πλήρως ταυτισμένες με τις οικονομικές, είναι τόσο αυτάρεσκες και αλαζονικές ώστε δεν μπορούν να παραδεχτούν ότι το κοινωνικό σοκ από κάθε λογής κρίσεις (οικονομικές, υγειονομικές, περιβαλλοντικές κ.ά.) δεν απειλεί μόνο τα συμφέροντα των πιο ευάλωτων, αλλά και τα δικά τους. Για να δικαιολογήσουν τις επιλογές τους προβάλλουν την ανεργία ως την αναπόφευκτη παράπλευρη ζημιά των οικονομικών σοκ που προκαλούν οι κρίσεις και υποβαθμίζουν το κόστος της εξαθλίωσης που είναι συγκλονιστικό και –πολλές φορές- ανεπανόρθωτο.
Για τις πολιτικές ελίτ, το γεγονός ότι οι άνεργοι συχνά υφίστανται μόνιμη απώλεια εισοδήματος, που οδηγεί σε προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας και σε αυξημένη θνησιμότητα, είναι μία αποδεκτή απώλεια. Το ίδιο ισχύει και για τις παράπλευρες τραγωδίες, όπως οι μειωμένες προοπτικές υγείας και εκπαίδευσης που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι οικογένειες των ανέργων ή η αύξηση της εγκληματικότητας ή και ακόμα η πολιτική αστάθεια που ακολουθεί μετά τις παρατεταμένες περιόδους υψηλής ανεργίας. Το κόστος των ατομικών ή των συλλογικών τραγωδιών, σύμφωνα με την αξιολόγησή τους, δεν είναι ούτε τόσο μεγάλο ούτε τόσο επικίνδυνο για τα συμφέροντα τους ώστε να δικαιολογεί την εφαρμογή πολιτικών που «ασφαλίζουν» την εργασία.
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία η «εγγύηση της εργασίας» και η διασφάλιση ενός «σταθερού βασικού εισοδήματος» είναι οι κατ’ εξοχήν πολιτικές που εξασφαλίζουν το δικαίωμα στην εργασία. Η «εγγύηση εργασίας» είναι ένα μόνιμο πρόγραμμα που παρέχει ευκαιρίες απασχόλησης με βιώσιμους μισθούς σε όσους αναζητούν εργασία.
Ενα νομικά εκτελεστό δικαίωμα για οποιονδήποτε άνθρωπο σε ηλικία εργασίας, ανεξάρτητα από το καθεστώς της αγοράς εργασίας, τη φυλή, το φύλο, το χρώμα ή τη θρησκεία του. Η παροχή ενός «βασικού εισοδήματος» αφορά όσους είναι εκτός αγοράς εργασίας. Το πραγματικό βασικό εισόδημα δεν είναι ένα βραχυπρόθεσμο επίδομα έκτακτης ανάγκης, αλλά ένα μόνιμο πρόγραμμα που προσφέρει μια προβλέψιμη πληρωμή σε όλους χωρίς όρους και προϋποθέσεις, φραγμούς και περιορισμούς.
Η λύση των... επιδομάτων που εφαρμόζεται στην εποχή της πανδημίας -σχεδόν πάντα- βασίζεται σε αποκλεισμούς και διαχωρισμούς, ενώ χαρακτηρίζεται από την περιορισμένη διάρκειά της. Προβάλλοντας άλλοτε το επιχείρημα της δημοσιονομικής στενότητας και άλλοτε ενστάσεις ηθικού χαρακτήρα, όπως τη ροπή στην τεμπελιά, οι κυβερνήτες αρνήθηκαν να ενστερνιστούν πολιτικές που προσφέρουν εργασιακή ασφάλεια.
Διατείνονται ότι οι επιλογές αυτές είναι αδιανόητες, πέραν κάθε οικονομικής λογικής, και εμποδίζουν τις μεταφυσικές δυνάμεις της αγοράς να επιτελέσουν το έργο τους, δηλαδή να οδηγήσουν τις κοινωνίες σε ένα νέο -χαμηλότερο τις περισσότερες φορές- επίπεδο ισορροπίας. Στην πραγματικότητα όμως με την άρνησή τους αυτή, πριμοδοτούν τις οικονομικές ελίτ, εξασφαλίζοντας σε αυτές την απουσία ενός διχτυού ασφάλειας που θα απέτρεπε την κατάρρευση της αμοιβής εργασίας.
Υπό το πρίσμα αυτό, τα διάφορα μέτρα στήριξης που προβάλλει η κυβέρνηση είναι ένα πρόχειρο καμουφλάζ για να κρύψει την αλήθεια. Και η πραγματικότητα είναι ότι το υπάρχον δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας είναι σάπιο και γεμάτο τρύπες. Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι η πολιτική ελίτ της χώρας δεν είναι διατεθειμένη να κάνει το παραμικρό για να προστατέψει τους ανθρώπους που πλήττονται από την πανδημία. Αντίθετα, μεθοδικά τους οδηγεί στην απόγνωση της περιθωριοποίησης. Προφανώς πιστεύει ότι οι ευάλωτοι αναπνέουν για να υπηρετούν τις οικονομικές ελίτ, τις οποίες πρέπει όχι μόνο να προστατέψει αλλά και να... προικίσει.
* δημοσιογράφος, συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου