oaednews

Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2016

Η αγροτική ανάπτυξη της χώρας μας

Αναδημοσίευση από Εφημερίδα Εποχή
Του Σίδερη Θεοχαρόπουλου
Η ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας στη σημερινή συγκυρία είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά επιβεβλημένη. Πέραν της ανάγκης απεξάρτησης από εισαγωγές τροφίμων, η γεωργία καλείται σήμερα, στην εποχή των μνημονίων που οδηγηθήκαμε από τις μέχρι τώρα πολιτικές της χώρας μας, να μειώσει τη φτώχεια και την ανεργία, να διευρύνει την κοινωνική ένταξη και να προστατεύσει το περιβάλλον. H αύξηση της παραγωγής τροφίμων θα πρέπει να λάβει επίσης υπόψη της το γεγονός ότι αυξάνεται συνεχώς ο πληθυσμός της γης και οι ανάγκες σε τρόφιμα, ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από πείνα και ότι σύμφωνα με την UNICEF 8.000 παιδιά πεθαίνουν ημερησίως από πείνα.
Ο πρωτογενής τομέας έχει τη δυνατότητα να συμβάλλει στην αειφόρο αγροτική ανάπτυξη, στην απεξάρτηση της χώρας από τους δανειστές και την εισαγωγή τροφίμων, στη μείωση της ανεργίας και στην κοινωνική συνοχή. Έτσι, μπορεί εν δυνάμει να αποτελέσει το βασικό πυλώνα του νέου εθνικού παραγωγικού μοντέλου που έχει ανάγκη η χώρα, βασισμένο στην κοινωνία της γνώσης.

Υψηλή ποιότητα και καινοτομία
H παγκοσμιοποίηση, τα μνημόνια, η έλλειψη τροφίμων στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αυξανόμενη ζήτηση ποσοτικά και σε ποιοτικά και παραδοσιακά προϊόντα, η αύξηση του τουρισμού, η έξαρση του μεταναστευτικού, της ανεργίας, υποχρεώνει την ελληνική γεωργία να αναμετρηθεί με τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους και να στραφεί στην αύξηση της παραγωγής και στην εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της παραγωγής υψηλής ποιότητας και υγιεινής τροφίμων και καινοτομικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία και με μειωμένο κόστος παραγωγής. Επίσης η γεωργία καλείται να συμβάλει στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της υπαίθρου, στην προστασία του περιβάλλοντος (φυσικών πόρων και οικοσυστημάτων), στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου και στην «παραγωγή» τοπίου.
Διεθνώς ανταγωνιστική γεωργία
Η κατάσταση της ελληνικής γεωργίας και τα προβλήματα παρουσιάστηκαν σε προηγούμενο άρθρο μας (εφημερίδα «Εποχή», 23/10/16). Προτείνεται η έξυπνη εξειδίκευση ή στρατηγική (RIS3 Research and Innovation Strategy for Smart Specialization), ως μία ευρωπαϊκή πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης, ενώ αρκετές και έγκυρες μελέτες προτείνουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας μέσω της γεωργίας και παραγωγής τροφίμων κύρια στις περιοχές της Ηπείρου, Θεσσαλίας, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας, όπου διαμορφώνονται ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για την αγροτική παραγωγή. Από πολλούς μελετητές, μεταξύ άλλων από την McKinsey (2014), προτείνονται διάφορες στρατηγικές, ώστε μέχρι το 2021 το αγροτικό ΑΕΠ να φθάσει τα 20 δισ. και να δημιουργηθούν 140.000 θέσεις εργασίας, και το εμπορικό ισοζύγιο να βελτιωθεί κατά 2,7 δισ. ΕΥΡΩ.
Αφού καθοριστούν εθνικά και περιφερειακά οι μακροχρόνιες πολιτικές κατευθύνσεις και εξειδικευτούν οι στόχοι και οι τομείς ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας, θα πρέπει να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα, η παραγωγικότητα, η επιχειρηματικότητα, και η αποτελεσματικότητα, ώστε η ελληνική γεωργία να είναι ανταγωνιστική διεθνώς. Αυτό προφανώς απαιτεί έργα υποδομής, καινοτομία, τεχνολογική βελτίωση, επάρκεια και αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, όπως του φυσικού περιβάλλοντος, του κλίματος και των ευρωπαϊκών πολιτικών για την παραγωγή ποιοτικών και ανταγωνιστικών προϊόντων. Γι’ αυτό χρειάζονται επενδύσεις στην καινοτομία, την προώθηση της έρευνας, της τεχνολογίας και της μεταφοράς των αποτελεσμάτων τους στην πράξη μέσω εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης.
Πολυεπίπεδος σχεδιασμός
Η ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας θα πρέπει να αρχίσει και να συνδυαστεί με τη μελέτη της εγχώριας, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας αγοράς των γεωργικών προϊόντων, και των αναγκών διαχρονικά σε τρόφιμα, ποτά, τροφές ζώων, βιοκαύσιμα και ίνες, με συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Χρειαζόμαστε άμεσα έργα υποδομής, αναδασμούς (σχήματα αύξησης μεγέθους επιχειρήσεων, συνεταιρισμούς νέας γενιάς και νοοτροπίας), προώθηση των ευρυζωνικών υποδομών στις αγροτικές περιοχές, εσωτερική (φυτική και ζωική παραγωγή) και εξωτερική καθετοποίηση των επιχειρήσεων (τυποποίηση, συσκευασία, διακίνηση, εμπορία), μεταρρυθμίσεις, μετασχηματισμούς, εξωστρέφεια, ανταγωνιστικότητα, επιχειρηματικότητα με καινοτόμες προσεγγίσεις και τεχνολογία.
Απαιτείται συνεργασία των θεσμών, της έρευνας, των συνεταιρισμών, των ενώσεων παραγωγών και των καταναλωτών. Σήμερα χρειάζεται ιχνηλασιμότητα (from farm to fork, «από το αγρόκτημα στο τραπέζι») αποτυπωμένη στην ετικέτα των προϊόντων. Για να εξασφαλίζουν θέση τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα στα πιο απαιτητικά ράφια διεθνώς, απαιτείται και στροφή σε νέα, καινοτόμα και με προστιθέμενη αξία προϊόντα. Θα πρέπει να βελτιωθεί η παραγωγή, τυποποίηση, συντήρηση, διακίνηση, εμπορία, και γενικότερα η διαχείριση και η εφοδιαστική αλυσίδα (logistics) κλπ.
Επίσης, πρέπει να αντιμετωπισθούν οι απρόβλεπτοι κίνδυνοι από ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω των κλιματικών αλλαγών, στις οποίες είναι περισσότερο επιδεκτικός ο μεσογειακός νότος. Ίσως η ολική ασφάλιση της αγροτικής παραγωγής από τον ΕΛΓΑ ή από ιδιωτικές ασφάλειες να αντιμετωπίζει το πρόβλημα. Επίσης είναι ανάγκη να προλαμβάνονται οι επιδημικές ζωονόσοι, και οι νόσοι που μεταδίδονται στον άνθρωπο, μέσω προληπτικών ελέγχων και εμβολιασμών.
Μεγάλη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον έλεγχο της γενετικής καθαρότητας των εισαγομένων σπόρων, ώστε να αποκλειστούν εισαγόμενοι γενετικά τροποποιημένοι, σε συνδυασμό με την καταγραφή του γονιδιώματος των εγχώριων φυλών ζώων και φυτών, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, για την προστασία των γενετικών πόρων (αυτόχθονες φυλές ζώων και ποικιλίες φυτών).
Η ελληνική γεωργία πρέπει να αντιμετωπίσει ανταγωνιστικά προϊόντα από χώρες χαμηλού κόστους έντασης εργασίας (προϊόντα ανειδίκευτης εργασίας) με σταδιακή ενσωμάτωση στοιχείων τεχνολογικής ικανότητας. Επίσης να ανταγωνιστεί προϊόντα από χώρες που υπερτερούν σε υποδομές, διαρθρωτικές δομές και σε όρους ποιότητας, καινοτομίας, γνώσεων και προστιθέμενης αξίας.
Να αντιμετωπίσουμε τον ανταγωνισμό
Αυτό μπορεί να γίνει μέσω προβολής των διατροφικών πλεονεκτημάτων των μεσογειακών προϊόντων χωρίς γενετική τροποποίηση και με νέα προϊόντα, με βελτίωση και τυποποίηση παραδοσιακών τοπικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία, εισάγοντας θέματα συλλογικότητας, συνεργατικότητας, και σύγχρονα και ευέλικτα συστήματα χρηματοδότησης, όπως της συμβολαιακής γεωργίας.
Στην προσπάθεια αυτή είναι απαραίτητο να αξιοποιηθούν και οι εγκαταλελειμμένες παραγωγικές ιδιωτικές αγροτικές εκτάσεις. Επίσης, πρέπει να στηριχθεί η εγκατάσταση όσο το δυνατόν περισσότερων νέων αγροτών με γνώσεις και πρωτοποριακές και καινοτομικές ιδέες στη γεωργία και την ύπαιθρο, εξασφαλίζοντας μία πολυλειτουργική γεωργία. Πρέπει επίσης άμεσα να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο των «ελληνοποιήσεων» αγροτικών προϊόντων και η αποτροπή πρακτικών παραπλάνησης των καταναλωτών.
Απαιτείται η βελτίωση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε όλη την αλυσίδα για επιλογή του κατάλληλου αγρού για συγκεκριμένη καλλιέργεια, επιλογή ποικιλίας, είδους ή φυλής ζώου, σωστή στέγαση, διατροφή, υγιεινή και ευζωία, οργάνωση, λειτουργία, καλλιεργητικές πρακτικές και διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, μετασυλλεκτικό χειρισμό, διακίνηση και εμπορία των προϊόντων. Είναι αναγκαία η ανάπτυξη και η εισαγωγή στη πράξη συστημάτων ποιότητας, (βιολογικά φυτικά και ζωικά προϊόντα, Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης – ΠΟΠ, προϊόντα Προστατευόμενης Γεωργικής Ένδειξης – ΠΓΕ, AGRO, κ.λπ.). Απαιτείται επίσης η βελτίωση των εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων και η ανάπτυξη νέων καινοτομικών με προστιθέμενη αξία, όπως φαρμακευτικά, αρωματικά φυτά, υπερτροφές ή προϊόντα με ευεργετικές για την υγεία ουσίες (πχ τρόφιμα πλούσια σε Ω3 λιπαρά).
Οι απαραίτητες αγροτοκτηνοτροφικές επενδύσεις
Σημαντική είναι η προώθηση οργανωτικών συνεργατικών σχημάτων συνεταιρισμών και ομάδων παραγωγών με απώτερο σκοπό τη στήριξη της τοπικής, ολοκληρωμένης και αξιοβίωτης ανάπτυξης. Ευοίωνο μέλλον έχουν οι μεγάλες ομάδες παραγωγών ή/και οι σωστοί συνεταιρισμοί με κατάλληλο «project management», με ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές και στις εξελισσόμενες συμπεριφορές των καταναλωτών. Επίσης πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια, ώστε να μην μετακινούνται οι αυξήσεις στους καταναλωτές, αλλά στη μείωση του κόστους παραγωγής μέσω καινοτομικών προσεγγίσεων.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αξιοποιηθούν επενδύσεις στην καινοτομία, στο ανθρώπινο δυναμικό, στις παραγωγικές διαδικασίες, στην έρευνα, στην εξωστρέφεια, στην παραγωγή [ευφυής γεωργία, γεωργία ακριβείας, γεωργία συντήρησης (conservation agriculture), αειφορική εντατικοποίηση κ.λπ.], καθώς και στις τυποποίηση, συντήρηση, διακίνηση, εμπορία, πληροφορική, σήμανση (branding) που μειώνουν το κόστος παραγωγής, προστατεύουν το περιβάλλον και συμβάλουν στη προσαρμογή σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής με σκοπό την παραγωγή υγιεινών τροφίμων με μείωση της κατανάλωσης νερού, μείωση του κόστους των εισροών μέσω ανακύκλωσης, αξιοποίησης των παραπροϊόντων για ζωοτροφές ή παραγωγή ενέργειας ή λιπασμάτων (κομπόστ) και εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας. Στο στόχο αυτό μπορεί να συμβάλει η υιοθέτηση προσαρμοσμένων ή μη απαιτητικών καλλιεργειών ή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και η στήριξη μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Μεγάλη προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί για να αντιμετωπιστεί το έλλειμα των κτηνοτροφικών προϊόντων, με την αύξηση της κτηνοτροφικής παραγωγής (κρέας και γάλα) μέσω οργάνωσης μεγάλων ομάδων παραγωγών (γιατί όχι πάνω από 50;), συνεργειών και κτηνοτροφικών πάρκων ανά περιφέρεια Επίσης είναι σημαντική η διαμόρφωση εθνικών προγραμμάτων βιολογικής καλλιέργειας ή καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, υπερτροφών, καλλιεργειών έντασης καινοτομίας προϊόντων, ως κλαδικών σχεδίων ανάπτυξης με αξιοποίηση και διατήρηση της ελληνικής βιοποικιλότητας και των παραδοσιακών φυτικών καλλιεργειών και φυλών ζώων.
Θα πρέπει να προωθηθεί άμεσα και να υλοποιηθούν στο πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» έργα σχετικά με την καινοτόμα και με προστιθέμενη αξία μεταποίηση και ενίσχυση αλυσίδων προστιθέμενης αξίας (αγροδιατροφή, τουρισμός, εφοδιαστική αλυσίδα), εξωστρέφεια, διεθνοποίηση, ενίσχυση της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας νέων ή υφιστάμενων μεταποιητικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Οι υποχρεώσεις του αγροτικού τομέα
Παράλληλα όμως πρέπει να τεθούν και οι υποχρεώσεις του αγροτικού τομέα για την κοινωνική συνοχή, την προστασία των φυσικών πόρων, την προστασία της βιοποικιλότητας, του τοπίου, της φυσικής και πολιτισμικής αξίας των αγροτικών περιοχών, της μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (κλιματική αλλαγή).
Η τήρηση των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής και ειδικότερα της διαχείρισης των εισροών, της κατεργασίας του εδάφους, της αμειψισποράς, της άρδευσης της λίπανσης, της φυτοπροστασίας, της διαχείρισης και προστασίας των υδατικών πόρων είναι επιβεβλημένη. Η φυτοπροστασία, η διαχείριση αυτοφυούς βλάστησης, η διαμόρφωση αγρο-οικολογικών ζωνών, η διαχείριση υπολειμμάτων καλλιέργειας, η κομποστοποίηση, η ανακύκλωση και η διαχείριση των οργανικών αποβλήτων είναι θέματα τα οποία θα συμβάλουν στους στόχους της αγροτικής ανάπτυξης.
Άρση των εμποδίων
Οι στόχοι της αγροτικής παραγωγής για να αναπτυχθεί η ελληνική γεωργία, έχουν διατυπωθεί και έχουν εστιαστεί από τη νέα ΚΑΠ και τις επιχειρησιακές προτεραιότητες του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, χωρίς φυσικά να αποκλείονται συμπληρώσεις, διορθώσεις και βελτιώσεις.
Η έρευνα και οι ερευνητές παράγουν τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς τεχνολογία, προτείνουν καινοτομία στην παραγωγή, τυποποίηση, συντήρηση, πιστοποίηση, διακίνηση, διαχείριση και εμπορία των αγροτικών προϊόντων, δημιουργούν προστιθέμενη αξία, γνώση, πληροφορία, εξοπλισμό, πρακτικές καλλιέργειας. Μία καλή αρχή είναι άρση των εμποδίων που εμποδίζουν ή δεν διασφαλίζουν τη μεταφορά όλων των παραπάνω στον αγρότη, τον καταναλωτή, τους πολιτικούς και τους νομοθετούντες.
*Γεωπόνος-Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Reading (UK), ερευνητής ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου