Απασχόληση: παράδοξα και προκλήσεις

Γράφει ο Χρήστος Α. Ιωάννου
christoaioannou.blogspot.com

Οι δημοσιεύσεις στοιχείων, πρώτον, της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ για τον Απρίλιο 2016, δεύτερον, του Employment Outlook 2016 του ΟΟΣΑ, δίνουν την τάση και την κατάσταση της απασχόλησης στην Ελλάδα. Η ΕΛΣΤΑΤ διαπιστώνει αύξηση της απασχόλησης κατά 3,0% έναντι του Απριλίου 2015 και κατά 0,7% έναντι του Μαρτίου 2016, και μείωση της ανεργίας στο 23,3% έναντι 25,3% τον Απρίλιο 2015 και του αναθεωρημένου προς τα κάτω 23,7% τον Μάρτιο 2016. Κι αυτά συμβαίνουν ενώ τις ίδιες περιόδους το ΑΕΠ μειώνεται.

Η αύξηση της απασχόλησης και η μείωση της ανεργίας τους πρώτους μήνες του έτους είναι θετική εξέλιξη. Επιστρέφουν σε εποχιακή συμπεριφορά που είχαν έως το 2007-2008, πριν την έναρξη της κρίσης και της κατάρρευσης. Αυτή είχε διακοπεί το 2010-2013, όταν μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου, αλλά και για πολλούς μήνες συνεχώς, η απασχόληση μειωνόταν και η ανεργία αυξανόταν. Επανήλθε το 2014 και συνεχίζεται έκτοτε, αλλά με μία σημαντική διαφορά. Την περίοδο έως το 2007-2008, πριν την κατάρρευση, συνέβαινε σε συνθήκες μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Ομοίως και το 2014. Αλλά το 2015 και το 2016 συμβαίνει ταυτόχρονα με την μείωση του ΑΕΠ.

Το παράδοξο αυτό εμφανίζεται και στα στοιχεία του ΟΟΣΑ στο Employment Outlook 2016. Είτε πριν την έναρξη της κρίσης και της κατάρρευσης του ΑΕΠ και της απασχόλησης, είτε μετά, οι δύο μεταβλητές κινούνται ομόρροπα. Αυτό ισχύει και το 2014 -πραγματικό ΑΕΠ και απασχόληση αυξάνονται κατά 0,7%. Όμως το 2015 το μεν ΑΕΠ μειώνεται κατά -0,3% η δε απασχόληση αυξάνεται κατά 2,1%. Και οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ για το 2016 δείχνουν μείωση ΑΕΠ -0,2%, αύξηση απασχόλησης 2,1%.

Το παράδοξο αυτό χρήζει κατανόησης και ερμηνείας: τα αίτια μπορούν να αναζητηθούν στον συνδυασμό της ευελιξίας στην αγορά εργασίας και της εσωτερικής υποτίμησης στην αμοιβή της εργασίας, σε συνθήκες υψηλής ανεργίας (βλ. Δημ. και Χρ. Ιωάννου: Το παράδοξο της αύξησης της απασχόλησης). Όμως το να μειώνεται το ΑΕΠ και να αυξάνεται η απασχόληση δεν μπορεί να συνεχισθεί για πολύ, και δεν είναι η οδός για να αντιμετωπισθούν οι μείζονες προκλήσεις για την απασχόληση στην Ελλάδα που περιγράφονται ανάγλυφα στα στοιχεία του Employment Outlook 2016.

Η Ελλάδα το 4ο τρίμηνο 2015 έχει (στον πληθυσμό ηλικίας 15-74 ετών) το χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης των (35) κρατών μελών του ΟΟΣΑ με 44,7% (μέσος όρος Ευρωζώνης 56,4%, ΟΟΣΑ 60,2%). Η επόμενη από το τέλος Τουρκία βρίσκεται στο 47,8% - μας «προσπέρασε» στις αρχές της δεκαετίας. Η Ελλάδα έπεσε από το χαμηλό 54,2% του 2008 στο ιστορικά χαμηλό 42,2% το 2013, και αργά ανακτά ποσοστά απασχόλησης.

Το χαμηλό ποσοστό απασχόλησης στην Ελλάδα οφείλεται στο υψηλό ποσοστό ανεργίας, που παραμένει το υψηλότερο σε Ε.Ε., Ευρωζώνη και ΟΟΣΑ, αλλά και σε δύο δομικά ζητήματα, την δυσκολία εισόδου των νέων στην απασχόληση και στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις. Το ποσοστό απασχόλησης των 15-24 ετών είναι 14,1% και των 55-64 ετών 33,8%, ακόμη μακρύτερα των μέσων όρων ΕΕ και ΟΟΣΑ. Η άλλη όψη είναι η πρώτη θέση στην αδήλωτη οικονομία και εργασία.