Κεκτημένο η καθολική παροχή κοινωνικής προστασίας

 γράφει ηΤάνια Καραγιάννη

Οι διαδοχικές νομοθετικές παρεμβάσεις στο Ασφαλιστικό, που υλοποιήθηκαν στη χώρα μας την τελευταία 20ετία, βασίστηκαν στην ανάδειξη της γήρανσης του πληθυσμού και της παράλληλης αύξησης του προσδόκιμου ζωής ως θεμελιώδους αιτίας των ελλειμμάτων των συνταξιοδοτικών ταμείων.

Τάνια Καραγιάννη

Υπό αυτό το πρίσμα, κάθε νομοθετική παρέμβαση περιορίστηκε στην υιοθέτηση παραμετρικών –και μόνον– αλλαγών (μείωση του ύψους των συντάξεων, αύξηση των εισφορών, αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης), οδηγώντας σταδιακά στην επιδείνωση των όρων συνταξιοδότησης και στη συρρίκνωση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, χωρίς ωστόσο ποτέ να επιτυγχάνει τον μόνιμα διακηρυττόμενο στόχο της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Η μονομερής αυτή προσέγγιση διογκώθηκε ιδιαίτερα και στην υπόλοιπη Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες, προς την κατεύθυνση της ιδεολογικής νομιμοποίησης των κοινωνικοασφαλιστικών πολιτικών που είχαν ως κεντρικό στόχο τη μείωση της κρατικής συμβολής στην παροχή κοινωνικής προστασίας και οδήγησε στη μετατόπιση των πολιτικών προτεραιοτήτων και στην υιοθέτηση –σε πολλές περιπτώσεις– κεφαλαιοποιητικών αντί διανεμητικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.

Υπό αυτό το πρίσμα, το πόρισμα της «επιτροπής σοφών», που είδε τις τελευταίες μέρες το φως της δημοσιότητας, δεν προκαλεί καμία έκπληξη σε όσους παρακολουθώντας την ιστορική εξέλιξη των συνταξιοδοτικών-ασφαλιστικών συστημάτων στην Ευρώπη διαπίστωναν ολοένα και περισσότερο την επικράτηση των νεοφιλελεύθερων απόψεων για την Κοινωνική Ασφάλιση και τον ρόλο της.

Ούτε βεβαίως προκαλεί έκπληξη ότι στο πόρισμα υιοθετείται ο προκλητικός ισχυρισμός πως τα σημερινά αδιέξοδα οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά «στον αποσπασματικό τρόπο που αναπτύχθηκε το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα» και «στη διοικητική του πολυδιάσπαση, ως αποτέλεσμα συνδικαλιστικών και επαγγελματικών πιέσεων».

Την ίδια στιγμή δεν γίνεται ούτε νύξη για τις τεράστιες απώλειες των ασφαλιστικών ταμείων, εξαιτίας της συνεχούς λεηλασίας των αποθεματικών τους, τα τελευταία 60 χρόνια, από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Κι ας είναι γνωστό ότι οι απώλειες από τη δέσμευση των αποθεματικών στην Τράπεζα της Ελλάδος με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο του 1950 και με επιτόκια που υπολείπονταν κατά πολύ ακόμα και από τον επίσημο πληθωρισμό, υπολογίζονται σε 58 δισ. ευρώ (μόνο για την περίοδο 1951-75).

Οτι την εποχή που τα επιτόκια καταθέσεων στις τράπεζες ήταν πάνω από 10%-15%, για τα αποθεματικά των Ταμείων δεν εφαρμοζόταν καν το επίσημο επιτόκιο των τραπεζών. Οτι τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο για την ενίσχυση των μεγάλων επιχειρήσεων, με πρόσχημα την ανάπτυξη. Οτι το επεισόδιο των «δομημένων ομολόγων», κόστισε πάνω από 1 δισ. ευρώ.

Οτι η δυνατότητα που δόθηκε στη συνέχεια για την αγορά μετοχών από τα ασφαλιστικά ταμεία, σε συνδυασμό με τη χρηματιστηριακή κρίση των περιόδων 1999-2002 και 2008-2009 οδήγησαν στην απώλεια περίπου 7 δισ. ευρώ.

Οτι οι ζημιές από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων το 2012 μέσω του PSI ξεπέρασαν τα 7,3 δισ. (συν τις απώλειες από την πτώση της αγοραστικής αξίας των ομολόγων), την ώρα μάλιστα που γίνονταν ενέργειες για την ανακεφαλαιοποίηση, αποκλειστικά, των τραπεζών.

Δεν ισχυριζόμαστε, ασφαλώς, ότι η σημερινή κατάσταση του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ελλάδα οφείλεται μόνο στην «κακοδιαχείριση» των αποθεματικών των Ταμείων. Αντιθέτως.

Είναι οι πολιτικές απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, η εγκατάλειψη του στόχου της πλήρους απασχόλησης, οι πρακτικές των ατελέσφορων εισπρακτικών πολιτικών, η εισφοροδιαφυγή και η ανασφάλιστη εργασία σε συνδυασμό με τη συστηματική εγκατάλειψη και υποστελέχωση των ελεγκτικών μηχανισμών, οι πολιτικές συμπίεσης του μισθολογικού κόστους, η εκτίναξη της ανεργίας σε δυσθεώρητα επίπεδα που διαβρώνουν τη βάση χρηματοδότησης της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα.

Αυτοί είναι παράγοντες που σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση και την επιδείνωση της αναλογιστικής βάσης των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης δημιουργούν το εκρηκτικό σημερινό πρόβλημα.

Τέτοιου είδους παρεμβάσεις έπρεπε να έχουν γίνει και πριν την κρίση και κατά τη διάρκειά της. Παρεμβάσεις που «χτυπούν» τις γενεσιουργούς αιτίες μείωσης των εσόδων των Ταμείων. Και όχι διαχειριστικές παρεμβάσεις που περιορίζονται στον τρόπο διανομής των –με κάθε τρόπο– κατακρεουργημένων αποθεματικών, απλώς και μόνο για να δικαιολογηθεί στην ελληνική κοινωνία η «εγκατάλειψη» των διανεμητικών και η υιοθέτηση κεφαλαιοποιητικών συστημάτων.

Η Κοινωνική Ασφάλιση, άλλωστε, ως ο κύριος πόλος μιας σχεδόν καθολικής παροχής κοινωνικής προστασίας, δεν είναι απλώς δικαίωμα, αλλά και κεκτημένο των εργαζομένων. Οφείλουμε να συνεχίσουμε να διεκδικούμε τη διατήρηση του δημόσιου, κοινωνικού και αναδιανεμητικού χαρακτήρα του συστήματος, ταυτόχρονα με την αύξηση της κοινωνικής αποτελεσματικότητας και της οικονομικής του βιωσιμότητας.

* Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΑΔΕΔΥ