Κομβικός ο ρόλος του ΟΑΕΔ για το ΣΥΡΙΖΑ

Ο ΣΥΡΙΖΑ και η πρόκληση της ανεργίας

Καραμεσίνη Μαρία 

Η τριπλή πρόκληση - το πολιτικό στοίχημα - η τριπλή απάντηση

Κάθε σοβαρή απάντηση στο ερώτημα τι πρέπει και τι μπορεί να κάνει μια αριστερή κυβέρνηση για την ανεργία οφείλει προκαταβολικά να αποσαφηνίσει το είδος της πρόκλησης που αυτή θα κληθεί να αντιμετωπίσει, εφόσον πάρει τη λαϊκή εντολή. Η πρόκληση στην προκειμένη περίπτωση είναι τριπλή και συνίσταται α) στηνπρωτοφανή κλίμακα της ανεργίας, β) στη γρήγορηποιοτική της μετάλλαξη από κυκλική σε διαρθρωτική, λόγω της εξάπλωσης της μακροχρόνιας ανεργίας, γ) στα αίτιά της, που δεν είναι μια παροδική ύφεση, αλλά ησυρρίκνωση του παραγωγικού ιστού της χώρας. Στην Ελλάδα σήμερα η ανεργία έχει ξεπεράσει το επίπεδο των ΗΠΑ στη Μεγάλη Ύφεση του 1930, μακροχρόνια ανεργία βιώνει το 72% των ανέργων, ενώ 42% των ανέργων είναι άνεργοι για πάνω από δύο χρόνια. Ο αριθμός αυτών που κινδυνεύουν να μην επιστρέψουν ποτέ πια στην απασχόληση συνεχώς διευρύνεται.

Το πολιτικό στοίχημα για το ΣΥΡΙΖΑ είναι να επιτύχει σε σύντομο διάστημα αισθητή αποκλιμάκωση της ανεργίας -ιδίως της μακροχρόνιας- δίνοντας μεγάλη ώθηση στην απασχόληση, ταυτόχρονα με την αναβάθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων και αποδοχών των εργαζομένων, εν μέσω της πιο βαθιάς και δομικής κρίσης της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού καπιταλισμού.

Στην τριπλή πρόκληση της ανεργίας, η απάντηση είναι τριπλή: ισχυρή ώθηση της εσωτερικής ζήτησης (σοκ ζήτησης), άμεση δημιουργία θέσεων απασχόλησης (σοκ απασχόλησης), μεγάλης κλίμακας επενδύσεις (επενδυτικό σοκ). Η απάντηση απαιτεί τη συνέργεια της οικονομικής και της κοινωνικής πολιτικής με την πολιτική απασχόλησης.

Ώθηση της ζήτησης και μέτρα για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κοινωνική οικονομία, νέους αγρότες

Αφετηρία της απάντησης του ΣΥΡΙΖΑ στην πρόκληση της ανεργίας είναι το σταμάτημα της λιτότητας και των απολύσεων στο Δημόσιο και η ανάσχεση των απολύσεων στον ιδιωτικό τομέα με ακύρωση του Μνημονίου και επαναφορά της προστατευτικής νομοθεσίας για τις απολύσεις. Έπεται η πυροδότηση της οικονομικής ανάκαμψης με α) μέτρα αναδιανομής του εισοδήματος υπέρ των λαϊκών τάξεων και στρωμάτων (επαναφορά κατώτατου μισθού και επιδόματος ανεργίας, κατάργηση άδικων φόρων και κοινωνικά δίκαιη αναμόρφωση της φορολογίας, ρύθμιση χρεών υπερχρεωμένων νοικοκυριών κ.λπ.) που ενισχύουν τη λαϊκή κατανάλωση και τη ζήτηση στην οικονομία β) μέτρα αποκατάστασης του δανεισμού των ιδιωτικών επιχειρήσεων, γ) ειδικό πακέτο μέτρων στήριξης των ΜΜΕ που αποτελούν την κύρια πηγή αύξησης της απασχόλησης σε κάθε οικονομία (ρύθμιση επιχειρηματικών δανείων, κεφαλαιοποίηση οφειλών σε ασφαλιστικούς φορείς, φορολογικά μέτρα κ.λπ.).

Ο συνδυασμός αύξησης της λαϊκής κατανάλωσης και η εφαρμογή του πακέτου μέτρων στήριξης των ΜΜΕ, που σήμερα ανέρχονται σε 610.000, αναμένεται να οδηγήσει σε 200-300 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, η ολοκληρωμένη στήριξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας -με θεσμικά και οικονομικά μέτρα- καθώς και η αναμόρφωση της πολιτικής για τους νέους αγρότες θα δημιουργήσει επιπλέον θέσεις εργασίας στην οικονομία.

Ώθηση της απασχόλησης με άμεση δημιουργία θέσεων εργασίας

Η οικονομική ανάκαμψη δεν μπορεί από μόνη της να μειώσει γρήγορα την ιστορικών διαστάσεων ανεργία και πολύ λίγο τη μακροχρόνια ανεργία, εφόσον ως γνωστόν οι εργοδότες αποφεύγουν να προσλαμβάνουν μακροχρόνια άνεργους όταν υπάρχει μεγάλος εφεδρικός στρατός εργασίας. Γι' αυτό χρειάζεται ένα «σοκ απασχόλησης» κατά τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης, που θα στηρίζεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος αντιστοιχεί σε ένα λογικό αριθμό προσλήψεων μόνιμου προσωπικού στον δημόσιο τομέα για την ενίσχυση τομέων προτεραιότητας του (κοινωνικού) κράτους, σύμφωνα με το σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης του κράτους του ΣΥΡΙΖΑ και ανάλογα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες της κυβέρνησης. Ο δεύτερος πυλώνας περιλαμβάνει μεγάλης κλίμακας προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης μακροχρόνια ανέργων, ανέργων σε νοικοκυριά με ανήλικα παιδιά και κανέναν εργαζόμενο και ομάδων ανέργων με μεγάλες δυσκολίες πρόσληψης από τον ιδιωτικό τομέα, που θα σχεδιαστούν και θα υλοποιηθούν από τις περιφέρειες και τους δήμους σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ.

Οι προσλήψεις στον δημόσιο τομέα και τα ειδικά προγράμματα απασχόλησης μεγάλης κλίμακας κατά τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης, θα μειώσουν και δευτερογενώς την ανεργία, αυξάνοντας το εισόδημα στα νοικοκυριά ανέργων, τη ζήτηση στην οικονομία και άρα την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Προτεραιότητα η καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας - ο κομβικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης

Το πρώτο στοίχημα των προγραμμάτων απασχόλησης είναι να παρέχουν στους ανέργους σύμβαση ικανοποιητικής διάρκειας με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα και, μετά τη λήξη της σύμβασης, πρόσβαση σε επίδομα ανεργίας και προοπτική εργασιακής/επαγγελματικής ένταξης στον ιδιωτικό, δημόσιο ή κοινωνικό τομέα της οικονομίας. Το δεύτερο στοίχημα είναι να συνδυάσουν την επιτακτική ανάγκη άμεσης απασχόλησης των ανέργων με την κάλυψη αναγκών κοινωνικής αναπαραγωγής και παραγωγικής ανασυγκρότησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, σε τομείς και δραστηριότητες που δεν προκαλούν υποκατάσταση εργαζόμενων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Γι' αυτό και τα προγράμματα απασχόλησης πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τον σχεδιασμό των δήμων για την υλοποίηση έργων και την παροχή υπηρεσιών προς τους δημότες τους και με τον περιφερειακό σχεδιασμό των δημοσίων επενδύσεων. Ένας σχεδιασμός που θα έχει προκύψει μέσα από θεσμούς κοινωνικής συμμετοχής και δημοκρατικές διαδικασίες ανάδειξης και ιεράρχησης κοινωνικών αναγκών σε επίπεδο δήμου, θεσμούς κοινωνικής διαβούλευσης σε επίπεδο περιφέρειας. Ένας σχεδιασμός που προϋποθέτει τη βελτίωση της διοικητικής επάρκειας των περιφερειών και των δήμων, μέσω της επαρκούς στελέχωσής τους με προσωπικό κατάλληλων προσόντων.

Δεύτερο εργαλείο καταπολέμησης της μακροχρόνιας ανεργίας είναι οι ρήτρες πρόσληψης μακροχρόνια ανέργων στις προγραμματικές συμβάσεις του Δημοσίου με φορείς του ιδιωτικού και του κοινωνικού τομέα, για όλα τα έργα εθνικής, περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας. Ο ρόλος των περιφερειακών αυτοδιοικήσεων σ' αυτό το θέμα είναι κομβικός, όταν προκηρύσσονται τα έργα από τις περιφέρειες.

Άλλα εργαλεία καταπολέμησης της μακροχρόνιας ανεργίας είναι τα κίνητρα πρόσληψης ανέργων από τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και η (επαν)εκπαίδευση/ κατάρτιση όσων έχουν απαξιωθεί οι γνώσεις και δεξιότητες σε επαγγέλματα και αντικείμενα που έχει ανάγκη η αγορά εργασίας. Κεντρικός πυλώνας του Σχεδίου Δράσης είναι η ριζική μεταρρύθμιση του συστήματος αρχικής και συνεχιζόμενης κατάρτισης, με πιστοποίηση της επαγγελματικής επάρκειας των αποφοίτων και ενίσχυση του τομεακού / κλαδικού προσανατολισμού και της χρηματοδότησής της σύμφωνα με το Σχέδιο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ.

Εργασιακή ένταξη και κοινωνική προστασία ανέργων - ο κομβικός ρόλος του ΟΑΕΔ

Εάν το τελικό ζητούμενο είναι η εργασιακή σταθεροποίηση και η επαγγελματική (επαν)ένταξη των ανέργων, τα προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης και κατάρτισης αποτελούν ενδεχόμενους κρίκους της ατομικής πορείας των ανέργων, κατά τη διάρκεια της οποίας το Σχέδιο Δράσης προβλέπει ενισχυμένη κρατική στήριξη και με άλλες μορφές: επιδόματα ανεργίας και κοινωνικές παροχές, και συμβουλευτική υποστήριξη από εργασιακούς συμβούλους του ΟΑΕΔ.

Η αναμόρφωση και αναβάθμιση του ΟΑΕΔ αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για την αύξηση της κλίμακας και της εμβέλειας των πολιτικών καταπολέμησης της ανεργίας. Αυτό σημαίνει βελτίωση της επιτελικής επάρκειας του οργανισμού ως προς τον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, επέκταση του δικτύου των ΚΠΑ και των τοπικών υπηρεσιών, αξιοποίηση των υπαρχόντων και πρόσληψη του αναγκαίου αριθμού εργασιακών συμβούλων με κατάλληλα προσόντα.

Επενδυτική ώθηση και μετασχηματισμός της οικονομίας - ουσιαστική αντιμετώπιση της ανεργίας

Τέλος, η ουσιαστική απορρόφηση της ανεργίας εξαρτάται από το πόσο γρήγορα θα μπει η οικονομία σε μία βιώσιμη αναπτυξιακή τροχιά που θα συμβαδίζει με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών τάξεων και των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Με λίγα λόγια, η αλλαγή της μακροοικονομικής πολιτικής και τα ευνοϊκά μέτρα για τις λαϊκές τάξεις, τις ΜμΕ, την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και η άμεση δημιουργία θέσεων εργασίας αμέσως μετά τη συγκρότηση μιας αριστερής/προοδευτικής κυβέρνησης μπορεί μεν να συμβάλουν στην αισθητή μείωση της ανεργίας. Όμως μια μακροχρόνια διατηρήσιμη μείωση της ανεργίας στα προ της κρίσης επίπεδα και ακόμα χαμηλότερα απαιτεί ριζικές αλλαγές στο παραγωγικό, καταναλωτικό και αναπτυξιακό πρότυπο, ώστε η εγχώρια παραγωγή να μπορεί να επιβιώσει και να αναπτύσσεται σε ένα άκρως ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Εξαρτάται από τη δυνατότητα της κυβέρνησης να υλοποιήσει ένα μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, με άμεση προτεραιότητα στο είδος των επενδύσεων που έχουν μεγάλο αποτέλεσμα στην απασχόληση (έντασης εργασίας, μικρά έργα, ενίσχυση ΜμΕ κ.λπ.) και εάν θα μπορέσει στη συνέχεια να κινητοποιήσει ικανοποιητικό ύψος και ποιότητα ιδιωτικών επενδύσεων με μοχλό το Σχέδιο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ.

* Η Μαρία Καραμεσίνη είναι επικεφαλής της ομάδας εργασίας της Επιτροπής Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ για τις θέσεις για την ανεργία, καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας και της Κοινωνικής πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο