Η θερμοκρασία άρχισε να ανεβαίνει επικίνδυνα και το κλίμα να γίνεται εχθρικό για την εκλεγμένη πρόεδρο του ΕΔΟΕΑΠ, Ελένη Σπανοπούλου. Ήταν μια ζεστή βραδιά του Ιουνίου, λίγους μήνες μετά το PSI και οι δημοσιογράφοι μέλη του ταμείου ζητούσαν εξηγήσεις για την εξανέμιση των αποθεματικών τους.
Για πολλές ώρες, η επικεφαλής του ΕΔΟΕΑΠ δεχόταν ερωτήσεις και κριτική από τη γενική συνέλευση για τις ζημίες που υπέστη το ταμείο μετά την περικοπή χρέους και που μπορεί να το οδηγήσουν σε κατάρρευση. Το ταμείο παρέχει υπηρεσίες υγείας και επικούρησης στα μέλη του και είναι αυτοδιαχειριζόμενο.
«Προσπάθησε να το παίξει αγωνίστρια και ότι ενδιαφέρεται για το ταμείο για να αποποιηθεί των ευθυνών της... ζήτησε αύξηση των εισφορών στο 6% από 3%», είπε ένας εκ των παρευρισκομένων στη συνέλευση που έγινε στο ξενοδοχείο Τιτάνια.
Η 58χρονη Σπανοπούλου δεν κατάφερε να τους πείσει.
Όταν σηκώθηκε με σκοπό να αποχωρήσει γύρω στα μεσάνυχτα, πριν το τέλος της συνέλευσης και την ψηφοφορία, εξαγριωμένα μέλη του ταμείου κινήθηκαν εναντίον της. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, της επιτέθηκαν φραστικά και άρχισαν να τη γρονθοκοπούν, να την κλωτσούν και να τις σκίζουν τα ρούχα. Ένας σωματοφύλακας κατάφερε να τη βγάλει από την αίθουσα του ημιώροφου, ωστόσο μια δεύτερη ομάδα την περίμενε στην έξοδο του ξενοδοχείου και της επιτέθηκε ξανά. Η Σπανοπούλου μεταφέρθηκε μετά από λίγο στο νοσοκομείο.
Ήταν μία έκφραση οργής από πολίτες που βλέπουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται εξαιτίας της κρίσης και τις προσδοκίες τους για μια αξιοπρεπή ζωή μετά τη συνταξιοδότηση να εξανεμίζονται.
Το κούρεμα, οι περικοπές, η ανεργία και η μείωση των εισφορών άφησαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία -στα οποία βασίλευε η κακοδιαχείριση- κυριολεκτικά να ψυχορραγούν.
Τα ταμεία ασφάλισης και υγείας εργαζομένων και συνταξιούχων υπέστησαν ζημίες περίπου 10 δισ. ευρώ από το "κούρεμα" του χρέους το Μάρτιο του 2012 - ποσό που ισοδυναμεί με το 4,6% περίπου του ΑΕΠ της χώρας. Η ονομαστική αξία των ομολόγων στα οποία επένδυαν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους μειώθηκε στο μισό.
Για αυτή την πανωλεθρία, πολλοί κατηγορούν την Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), η οποία είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση των αποθεματικών των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης.
Της αποδίδουν ευθύνες πως δεν κατάφερε να προβλέψει τα δεινά που παραμόνευαν, ή ακόμα ότι επένδυσε τα χρήματα των ταμείων σε κρατικά ομόλογα ενώ γνώριζε ότι υπήρχε κίνδυνος να "κουρευτούν".
Σύμφωνα με μέχρι πρότινος αδημοσίευτα στοιχεία της ΤτΕ, τα οποία μελέτησε το Reuters, η τράπεζα επένδυσε μετά την έναρξη της κρίσης κεφάλαια ταμείων ύψους 1,18 δισ. ευρώ σε ομόλογα.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος, βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και πρώην υπουργός Εσωτερικών, είπε: «Από τον Ιούλιο του 2010 ήταν εμφανές ότι το κούρεμα ήταν αναπόφευκτο. Ενώ οι ξένες τράπεζες ξεφορτώνονταν τα ελληνικά ομόλογα που είχαν, κανείς δεν κινητοποιήθηκε για να πει στα ταμεία να κάνουν κάτι, ότι έρχεται κούρεμα».
Ανακαλώντας τα όσα πέρασε, η Σπανοπούλου αναφέρει: «Η Τράπεζα της Ελλάδας ήξερε νωρίτερα για το κούρεμα, θα έπρεπε να είχε ενημερώσει το ταμείο μας».
Οι ζημίες των ταμείων τους αποτελούν μέρος μόνο από όσα έχουν υποστεί οι Έλληνες συνταξιούχοι, αρκετοί από τους οποίους είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται. Αναμένεται και περαιτέρω περικοπή τους, στο πλαίσιο των τελευταίων μέτρων λιτότητας που ψηφίστηκαν τον Νοέμβριο.
Η ΤτΕ απορρίπτει την κριτική, λέγοντας ότι δεν έχει μεγάλο περιθώριο ελιγμών. Ισχυρίζεται ότι σε ολόκληρο τον κόσμο ασφαλιστικά ταμεία επενδύουν σε κρατικά ομόλογα και ότι όταν έγιναν οι περισσότερες από αυτές τις τοποθετήσεις, δε διαφαινόταν ακόμα το μέγεθος της κρίσης.
«Πάνω από το 90% των ομολόγων που τελικά υπέστησαν κούρεμα είχαν αγοραστεί πριν από το 2009», είπε ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος, αξιωματούχος της Τράπεζας της Ελλάδας αρμόδιος για την επένδυση των αποθεματικών των ταμείων.
Τα επιχειρήματα αυτά δε φτάνουν όμως για να κατευνάσουν τους επικριτές, που λένε ότι η κρίση των ασφαλιστικών ταμείων είναι από τις πλέον αγνοημένες πτυχές της ελληνικής καταστροφής. «Εν τέλει... τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε καν προειδοποιήθηκαν», είπε ο Παυλόπουλος.
«Η κυβέρνηση... γνώριζε ότι πάμε για κούρεμα και δεν έκανε τίποτα για αυτούς τους ανθρώπους, το οποίο βρίσκω δύσκολο να πιστέψω».
Πώς λειτουργεί το σύστημα
Το σύστημα των ασφαλιστικών ταμείων, όπως έχει εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, είναι εξαιρετικά διασπασμένο, με περίπου 200 επίσημους φορείς να διαχειρίζονται διαφορετικά ταμεία. Το κάθε ένα χρεώνει διαφορετικές εισφορές και παρέχει διαφορετικές παροχές για κάθε επαγγελματική κατηγορία.
Η πλειοψηφία των ασφαλισμένων υπάγεται σε ταμεία στα οποία συνεισφέρουν το κράτος, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι. Η κυβέρνηση επίσης αποφασίζει σε ποιες επενδύσεις θα προχωρήσουν τα Ταμεία, ενώ επιλέγει και τις διοικήσεις πολλών από αυτά.
Σύμφωνα με νόμο του 1997 που τροποποιήθηκε το 2007, τα ασφαλιστικά ταμεία οφείλουν να τοποθετούν το 77% των όποιων πλεονασματικών κεφαλαίων διαθέτουν σε ένα "κοινό κεφάλαιο" που διαχειρίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος. Ο νόμος διευκρινίζει ότι το κοινό αυτό κεφάλαιο θα πρέπει να επενδυθεί αποκλειστικά σε ελληνικά κρατικά ομόλογα ή Έντοκα Γραμμάτια του Δημοσίου (ΕΓΔ). Το υπόλοιπο 23% των κεφαλαίων μπορεί να επενδυθεί σε άλλα περιουσιακά στοιχεία, όπως αμοιβαία κεφάλαια, μετοχές και ακίνητα.
Στόχος των μέτρων, είπαν αξιωματούχοι, ήταν να διασφαλιστεί η περιουσία των Ταμείων και να εξασφαλιστεί μια σταθερή απόδοση. Στις καλές εποχές, το σύστημα λειτουργούσε. Είχε όμως καταστροφικές συνέπειες όταν η πιστωτική κρίση που ξέσπασε το 2007 μετατράπηκε το 2009 κρίση χρέους.
Όταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποκάλυψε τον Οκτώβριο της χρονιάς εκείνης το πραγματικό ύψος του ελληνικού ελλείμματος, οι υπουργοί αρχικά απέρριψαν την ιδέα να περικοπεί τμήμα του χρέους της χώρας.
Σύμφωνα όμως με τον πρώην εκπρόσωπο της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η ιδέα κέρδισε γρήγορα έδαφος σε ορισμένους κύκλους.
«Το ΔΝΤ... ήταν πιο ανοιχτό στην ιδέα της διασφάλισης της βιωσιμότητας του χρέους της Ελλάδας μέσω μιας απομείωσης (από όσο ήταν οι χώρες της ευρωζώνης)», είπε ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, πρώην υπουργός Οικονομικών και εκπρόσωπος της χώρας στο ΔΝΤ την εν λόγω περίοδο.
Τον κίνδυνο διέκριναν γρήγορα και οι ξένοι επενδυτές. Πολλοί έσπευσαν να πουλήσουν τα ελληνικά ομόλογα που κατείχαν. Τα στελέχη, ωστόσο, της Τράπεζας της Ελλάδος που διαχειρίζονταν τα αποθεματικά των Ταμείων δεν το έκαναν. Ο Παυλόπουλος υποστηρίζει ότι ενώ οι ξένοι επενδυτές ξεφορτώθηκαν πάνω από 100 δισ. ευρώ σε ελληνικά κρατικά ομόλογα την περίοδο 2009 - 2011, τα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας αύξησαν την αξία των κρατικών ομολόγων κατά 9 δις ευρώ.
Η Τράπεζα της Ελλάδος διαφωνεί με το ποσό. Συγκεκριμένα, λέει πως από τον Ιανουάριο του 2009 έως το Μάιο του 2011 επένδυσε αποθεματικά των Ταμείων σε κρατικά ομόλογα με ονομαστική αξία μόλις 1,18 δισ. ευρώ και μετά σταμάτησε. Σε επιστολή της προς τον Παυλόπουλο, η ΤτΕ ανέφερε ακόμα ότι από τα τέλη του 2009 ως τα τέλη του 2011, η συνολική αξία των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν τα ασφαλιστικά ταμεία μειώθηκε κατά 2,5 δισ. ευρώ.
Οι εξηγήσεις αυτές, ωστόσο, δεν ικανοποιούν τον Παυλόπουλο. «Η Τράπεζα της Ελλάδος δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει τα ασφαλιστικά ταμεία», είπε.
Εν μέσω αλληλοκατηγοριών για το ποιος αγόρασε τι και πότε, ένα είναι ξεκάθαρο: όταν χτύπησε η χρηματοοικονομική κρίση, τα ασφαλιστικά ταμεία παρέμειναν εξαιρετικά εκτεθειμένα. Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν ότι όταν η χώρα βρέθηκε στις αρχές του 2012 στο χείλος της χρεωκοπίας, τα ταμεία κατείχαν ακόμη ομόλογα αξίας 19 δις ευρώ και ΕΓΔ αξίας 1,4 δισ. ευρώ.
Ο Μιχαλόπουλος, επικεφαλής διαχείρισης στην Τράπεζα της Ελλάδας, είπε ότι και ενδεχόμενη πώληση των ομολόγων των ταμείων δεν θα βοηθούσε ιδιαίτερα: "Αν είχαμε ρευστοποιήσει το χαρτοφυλάκιο των ομολόγων θα είχαμε υποστεί ζημιά 8 δισ. ευρώ καθώς η αξία τους είχε μειωθεί σημαντικά".
Τα ταμεία φαίνεται όμως ότι υπέστησαν τελικά ακόμα μεγαλύτερες απώλειες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας, τα κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων υπό τη διαχείρισή της έπεσαν έως τον Ιούνιο στα 11,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 8,7 δισ. ευρώ σε ομόλογα και τα 2,4 δισ. σε ΕΓΔ. Μέσα σε τρεις μήνες, τα ασφαλιστικά ταμεία έχασαν περίπου 10 δισ. ευρώ.
Ο πρώην υπουργός Εργασίας Γιώργος Κουτρουμάνης είπε στο Reuters ότι οι ζημίες ήταν αναπόφευκτες.
«Πώς θα μπορούσαμε να ζητήσουμε να προστατεύσουμε τα δικά μας ταμεία και να αφήσουμε τα άλλα να υποστούν το χτύπημα -- δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο», είπε ο Κουτρουμάνης.
«Τα δισεκατομμύρια ευρώ που έχασαν τα ασφαλιστικά ταμεία εξαιτίας του PSI ήταν μεγάλο χτύπημα. Αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με την ανάγκη για διασφάλιση της βιωσιμότητας της χώρας στο ευρώ και την συνέχιση της χρηματοδότησης του συστήματος».
Το επιχείρημα όμως αυτό δεν έχει καταφέρει να καταλαγιάσει την οργή των ασφαλισμένων που έρχονται αντιμέτωποι με την φτώχεια. Πριν το PSI, το ταμείο των δημοσιογράφων διέθετε αποθεματικό ύψους 115 εκατ. ευρώ στην Τράπεζα της Ελλάδος. Μετά το PSI, η περιουσία του ταμείου είχε μειωθεί στα 59 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της τράπεζας.
Στον μακρύ κατάλογο των ασφαλισμένων που επλήγησαν από τo PSI συμπεριλαμβάνονται και οι υπάλληλοι της ATEbank.
«Το ταμείο υγείας των εργαζομένων της ATEbank καταρρέει...λόγω του PSI που κόστισε απώλειες 70 εκατ. ευρώ», είπε ο Κωνσταντίνος Αμούτζιας, πρόεδρος του Συλλόγου των Εργαζομένων της τράπεζας.
«Έχουμε ζητήσει από το καλοκαίρι στοιχεία από την ΤτΕ για την επένδυση των κεφαλαίων μας και δεν μας έχουν ακόμα απαντήσει».
Υψηλόβαθμο στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος που δεν θέλησε να κατονομαστεί, σχολίασε: «Κάθε ταμείο που έχει ζητήσει στοιχεία για τις συναλλαγές και τις τιμές αγοράς τις έχει λάβει». Το στέλεχος πρόσθεσε ότι, για λόγους νομικού απορρήτου, η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να δημοσιοποιήσει όλες τις λεπτομέρειες, όπως τα ονόματα των τραπεζών από τις οποίες αγόρασε κρατικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά.
Η Βάσω Βογιατζόγλου, γενική γραμματέας Ασφαλιστικού στην ΟΤΟΕ είπε: "Τελικά όλα τα ταμεία θα καταλήξουν να μηνύσουν την ΤτΕ για να καταλάβουν τι ακριβώς έχει γίνει και έχουν χάσει τα λεφτά τους".
Το ανθρώπινο κόστος
Μεταξύ των ανθρώπων που ζημιώθηκαν είναι ο Κωνσταντίνος Σιάτρας, 79 ετών και συνταξιούχος με τον βαθμό του αντιστράτηγου, ο οποίος λέει ότι το εισόδημά του έχει πέσει κατά ένα τρίτο εξαιτίας της κρίσης.
«Δεν πρέπει να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι τα ασφαλιστικά μας ταμεία θα επανακτήσουν αυτά που έχασαν με το κούρεμα των ομολόγων», είπε ο Σιάτρας.
Ο Σιάτρας, ωστόσο, είναι από τους τυχερούς: παίρνει ακόμα σύνταξη περίπου 1.700 ευρώ το μήνα. Οι περισσότεροι καλούνται να τα βγάλουν πέρα με πολύ λιγότερα.
Παρά τη φήμη της χώρας για σπατάλες -όπως για εργαζομένους στο Δημόσιο που συνταξιοδοτούνται πρόωρα με παχυλές συντάξεις- η μέση σύνταξη είναι περίπου 850 ευρώ το μήνα, σύμφωνα με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις που αντιπροσωπεύουν το 80% των συνταξιούχων.
Ανάμεσά τους είναι και ο 75χρονος συνταξιούχος Γιώργος Βαγγελάκος, που ζει με τη σύζυγό του στο Κερατσίνι.
«Δεν μπορούμε να πάρουμε σχεδόν τίποτα στα εγγόνια μας... ούτε ένα πολύχρωμο τετράδιο. Όταν μας το ζητούν, αλλάζουμε θέμα συζήτησης και μετά κλαίμε», λέει ο Βαγγελάκος στη μικρή αυλή του σπιτιού του.
Μετά από περίπου 50 χρόνια δουλειάς σε εργοστάσια και με ένα σοβαρό εργατικό ατύχημα στο ιστορικό του, βγήκε σε σύνταξη το 1993. Παίρνει 650 ευρώ το μήνα και από αυτά ζει ο ίδιος και η σύζυγός του. Όταν μπορεί, βοηθά και την οικογένεια του 42χρονου γιου του που έχει χάσει τη δουλειά του.
«Ευτυχώς, ο μικρός μου γιός και η γυναίκα του έχουν τη δουλειά τους».
Η αύξηση της φορολογίας, το χαράτσι στα ακίνητα και η ακρίβεια έχει οδηγήσει τον Βαγγελάκο να κόψει από τις αρχές της κρίσης στο μισό τα έξοδά του ίδιου και της 69χρονης συζύγου του που δεν παίρνει σύνταξη και δεν έχει δουλειά.
Από το 2013 η κυβέρνηση καταργεί στους συνταξιούχους τα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας ενώ τα τελευταία 2 έτη έχει αυξήσει την φορολογία στα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα.
«Έχουμε κόψει κατά 50% τα πάντα... το βράδυ δεν ανάβουμε το φώς για να κάνουμε οικονομία. Έχουμε γίνει χορτοφάγοι από τις περικοπές. Δεν πάει άλλο, μέχρι πότε;», αναρωτιέται. Την ίδια στιγμή η σύζυγος του 'Αννα μαγειρεύει κουνουπίδι και πατάτες για μεσημεριανό, από το οποίο θα φάει και η οικογένεια του μεγάλου τους γιού που τους έχει χαρίσει 2 εγγόνια.
«Κρέας τρώμε κάθε δύο μήνες», λέει ο Βαγγελάκος δείχνοντας μας ένα τσαμπί μπανάνες: «Αυτές δεν τις τρώμε, τις φυλάμε για τα τέσσερα εγγόνια μας».
«Από τα 650 ευρώ, τουλάχιστον 170 πάνε για φάρμακα για εμένα και τη σύζυγο μου άλλα 100 περίπου για ηλεκτρικό και 30 ευρώ για νερό. Με τα υπόλοιπα περνάμε όπως μπορούμε. Προχθές πλήρωσα στην εφορία 170 ευρώ. Ρούχα δεν αγοράζουμε.»
Ο Βαγγελάκος δεν θέλει να ακούει για πολιτικούς. «Οι βιομήχανοι και οι εφοπλιστές δεν πληρώνουν τίποτα, τα πληρώνουμε όλα εμείς (οι φτωχοί και οι συνταξιούχοι)».
Ερωτώμενος για την πρόσφατη δόση των 44 δισ. ευρώ που ενέκρινε το Eurogroup και την πολιτική της Merkel έναντι της Ελλάδας αναφέρει: «Η πολιτική (της Merkel) είναι μια πολύ καλή πολιτική για τη Γερμανία. Το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να μπορέσει η Ελλάδα να αποπληρώσει τα δάνειά της».
Αντιμέτωποι με την δυσμενή κατάσταση των συνταξιούχων και την οργή της κοινής γνώμης, οι αξιωματούχοι υπόσχονται τώρα να προχωρήσουν στην εξυγίανση των ασφαλιστικών ταμείων.
Η προηγούμενη κυβέρνηση ψήφισε νόμο που προβλέπει την μεταφορά ορισμένων κρατικών περιουσιακών στοιχείων, όπως τα ακίνητα, σε ένα νέο οργανισμό που θα ωφελήσει τα ταμεία.
Ωστόσο, κανένας τέτοιος οργανισμός δεν έχει ακόμη συσταθεί. Την ίδια ώρα, η κρίση εξακολουθεί να μαίνεται, ενώ η αξία των κρατικών περιουσιακών στοιχείων παραμένει αβέβαιη.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26510&subid=2&pubid=112958964
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου