Η αλλαγή φιλοσοφίας και προσανατολισμού του ΟΑΕΔ θα αποτυπωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, υποστηρίζει σε συνέντευξή της στην "Αυγή" της Κυριακής η νέα διοικητής του Οργανισμού Μαρία Καραμεσίνη.

"Τα νέα προγράμματα προς ένταξη στο νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα των υπ. Εργασίας και Παιδείας, των οποίων η υλοποίηση θα ξεκινήσει από το φθινόπωρο, θα δώσουν έμφαση στην απασχόληση και δευτερευόντως στην κατάρτιση που θα συνδέεται με τη διάγνωση των αναγκών των ανέργων και της αγοράς εργασίας".

Συνέντευξη στον Ανδρέα Πετρόπουλο

* Μέχρι πρότινος, πριν αλλάξει η πολιτική ηγεσία της χώρας, επί σειρά ετών τα προγράμματα απασχόλησης έμεναν κυρίως στο ποσοτικό παρά στο ποιοτικό. Τι αποτελεσματικότητα είχαν, ειδικότερα μέσα στην κρίση;

-Από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1980 και ήδη πριν ξεσπάσει η τρέχουσα κρίση, τα προγράμματα απασχόλησης -που αντιστοιχούν στις αποκαλούμενες ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας- παρουσίαζαν στη χώρα μας αναποτελεσματικότητα και οδηγούσαν σε κατασπατάληση πόρων. Επί σειρά ετών ο σχεδιασμός τους συρόταν πίσω από την προτεραιότητα της μεγιστοποίησης της απορρόφησης πόρων από τα ευρωπαϊκά ταμεία, ενώ η υλοποίησή τους ήταν διαποτισμένη από τις πελατειακές εξυπηρετήσεις που παρείχαν τα κόμματα του δικομματισμού προς επιχειρήσεις και ανέργους.

* Η αναποτελεσματικότητα των προγραμμάτων οφειλόταν σε μεγάλα προβλήματα σχεδιασμού, στην ελλιπέστατη και (συχνά) μεθοδολογικά προβληματική αξιολόγησή τους, στις χρόνιες αδυναμίες του συστήματος ελέγχου του τρόπου υλοποίησης των προγραμμάτων από τις επιχειρήσεις και τους διάφορους παρόχους και στις σχέσεις διαπλοκής επιχειρήσεων / παρόχων με το κράτος.

-Ο αριθμός των συμμετεχόντων στα προγράμματα απασχόλησης απογειώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης, συγκεκριμένα από τα τέλη του 2010 και ύστερα. Αν και ο ρυθμός αύξησης του αριθμού των ανέργων ήταν πολύ μεγαλύτερος, τα προγράμματα απασχόλησης πέτυχαν να περιορίσουν την εκθετική άνοδο του ποσοστού ανεργίας κατά περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες τη διετία 2011-2012, μέσω κυρίως των μεγάλων προγραμμάτων διατήρησης των θέσεων εργασίας.
Τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας συνέβαλαν σε μικρότερο βαθμό στο ίδιο αποτέλεσμα, αλλά με τίμημα εργασία περιορισμένης διάρκειας με μειωμένα εργασιακά δικαιώματα και ανύπαρκτες εργασιακές ή επαγγελματικές προοπτικές. Τέλος, τα προγράμματα τύπου voucher μπορεί να δίνουν κάποιο προσωρινό εισόδημα στους καταρτιζόμενους νέους που δεν έχουν δικαίωμα σε επίδομα ανεργίας, αλλά είχαν και έχουν στρεβλωτικές επιδράσεις στη λειτουργία της αγοράς εργασίας, επιδρώντας αρνητικά στις προσλήψεις μόνιμου προσωπικού.
Με εξαίρεση τα προγράμματα διατήρησης των θέσεων εργασίας, υπό συνθήκες δραματικής συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας, τα υπόλοιπα ανακύκλωσαν τους ανέργους αντί να περιορίσουν τον όγκο της ανεργίας. Αυτό βέβαια ήταν αναμενόμενο, όπως και το γεγονός ότι ο «βομβαρδισμός» της αγοράς εργασίας με προγράμματα απασχόλησης - κατάρτισης από τις προηγούμενες κυβερνήσεις αποσκοπούσε στη μείωση του πολιτικού κόστους από τις εφαρμοζόμενες υφεσιακές πολιτικές που παρήγαγαν μαζικά ανεργία.

* Ποια προγράμματα «τρέχουν» από τον ΟΑΕΔ αυτή την περίοδο και ποια σχεδιάζεται να υλοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2015; Ποια θα θέλατε να είναι τα καινοτόμα, ποιοτικά χαρακτηριστικά των νέων δράσεων;

-Εκτός από τα δύο μεγάλα προγράμματα που επανασχεδιάστηκαν και προκηρύχθηκαν πριν από το Πάσχα, αυτό της κοινωφελούς εργασίας στους δήμους και της επιταγής κατάρτισης (voucher) για αποφοίτους ΑΕΙ-ΤΕΙ παραμένουν ανοιχτά και δέχονται αιτήσεις τα εξής προγράμματα: ειδικό διετές επιχορήγησης επιχειρήσεων για την πρόσληψη ανέργων, εδικό τριετές επιχορήγησης επιχειρήσεων για την πρόσληψη ανέργων ΑμεΑ, απεξαρτημένων χρηστών ουσιών, αποφυλακισμένων κ.ά., επιχορήγηση επιχειρήσεων για την απασχόληση δικαιούχων της επιταγής επανένταξης στην αγορά εργασίας, τοπικά σχέδια απασχόλησης και δράσεις κοινωνικής ένταξης, επιχορήγηση επιχειρήσεων για την πρόσληψη ανέργων πλησίον της σύνταξης, επιχορήγηση για ίδρυση επιχείρησης ανέργων ΑμεΑ, απεξαρτημένων χρηστών ουσιών, αποφυλακισμένων κ.ά.
Την περίοδο αυτή σχεδιάζονται νέα προγράμματα προς ένταξη στο νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα των υπ. Εργασίας και Παιδείας, των οποίων η υλοποίηση θα ξεκινήσει από το φθινόπωρο. Δεν μπορώ να σας αποκαλύψω τα καινοτόμα στοιχεία πριν τα προγράμματα εξειδικευτούν και εγκριθούν από το υπ. Εργασίας. Μπορώ όμως να πω ότι η έμφαση θα είναι στην απασχόληση, και δευτερευόντως στην κατάρτιση, και ότι η τελευταία θα συνδέεται με τη διάγνωση των αναγκών των ανέργων και της αγοράς εργασίας.

* Το καθεστώς χορήγησης των επιδομάτων ανεργίας δεν καλύπτει τις ανάγκες της κοινωνίας. Είναι κοινό «μυστικό» ότι τακτικό επίδομα ανεργίας λαμβάνει ίσως και λιγότερο από το 10% των ανέργων. Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη για τους μακροχρόνια ανέργους. Πώς θα μπορούσαν να βρεθούν επιπλέον πόροι ώστε να διευρυνθεί ο αριθμός των δικαιούχων;

-Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, επίδομα ανεργίας λαμβάνει 13% του συνόλου των ανέργων και ένα ασήμαντο ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων. Τα Μνημόνια και η έκρηξη της ανεργίας οδήγησαν σε ελεύθερη πτώση τον αριθμό των επιδοτούμενων ανέργων. Μεταξύ Μαρτίου 2010 και Μαρτίου 2015, αυτός μειώθηκε κατά 64%, περνώντας από 296 σε 108 χιλιάδες. Το φαινόμενο οφείλεται σε ορισμένους καθοριστικούς παράγοντες. Ο πρώτος είναι η διόγκωση της μακροχρόνιας ανεργίας από 44,6% το 2008 σε 73,5% το 2014, σε συνδυασμό με τις περιοριστικές προϋποθέσεις χορήγησης του βοηθήματος στους μακροχρόνια ανέργους. Ο δεύτερος είναι η επιβολή στους επιδοτούμενους ανέργους, με μνημονιακό νόμο, πλαφόν 400 ημερήσιων επιδομάτων την προηγούμενη τετραετία πριν από τη λήξη ή καταγγελία της σύμβασης εργασίας από τον εργοδότη.
Οι αλλαγές που μπορούν να γίνουν σχετίζονται με την άρση του πλαφόν των 400 ημερησίων επιδομάτων και την ελαστικοποίηση των προϋποθέσεων χορήγησης του βοηθήματος ανεργίας στους μακροχρόνια ανέργους. Οι επιπλέον πόροι θα μπορούσαν να αναζητηθούν προς την κατεύθυνση της διαπραγμάτευσης της σταδιακής επιστροφής των χρωστούμενων του ΙΚΑ προς ΟΑΕΔ, ύψους 10,5 δισ. ευρώ, του διαχωρισμού και της μεταφοράς από τις τράπεζες των κρατήσεων υπέρ ΟΑΕΔ κ.ά., της αξιοποίησης ενδεχόμενων πλεονασμάτων πόρων από εισφορές.

* Εφόσον το πρόβλημα της ρευστότητας αντιμετωπιστεί μέσα από μια συμφωνία κυβέρνησης και Ευρωπαίων εταίρων - δανειστών, έστω και στο «παρά πέντε», ποιοι είναι οι στόχοι τους οποίους έχετε θέσει για την «επόμενη μέρα» του ΟΑΕΔ;

-Από τη στιγμή που αρθεί η έλλειψη ρευστότητας στην οικονομία, τόσο ο ΟΑΕΔ όσο και το υπ. Εργασίας θα έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων για την ανάπτυξη νέων προγραμμάτων απασχόλησης και κατάρτισης καθώς και για τη λήψη νομοθετικών πρωτοβουλιών στο πεδίο των επιδομάτων. Από την άλλη πλευρά, ο ΟΑΕΔ βρίσκεται εδώ και ενάμιση χρόνο σε διαδικασία αναδιοργάνωσης του επιχειρησιακού του μοντέλου, που δεν έχει επηρεαστεί από το πρόβλημα της ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας. Τελικός στόχος της διαδικασίας αναδιοργάνωσης, που επιπλέον αποτελεί δέσμευση της χώρας προς τους «θεσμούς» και την ΕΚΤ, είναι να γίνει ο Οργανισμός αποτελεσματικότερος και να παρέχει καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών με τους υπάρχοντες πόρους. Η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, η ανάπτυξη και βελτίωση των πληροφοριακών συστημάτων και εφαρμογών, οι αλλαγές στο σύστημα μαθητείας, η ενίσχυση της διοικητικής επάρκειας του ΟΑΕΔ στη διαχείριση προγραμμάτων ενεργητικής πολιτικής αγοράς εργασίας, η βελτίωση των υπηρεσιών προς τους ανέργους με την ενίσχυση των υπηρεσιών πρώτης γραμμής κ.ο.κ. αποτελούν βασικούς άξονες της διαδικασίας αναδιοργάνωσης. Στόχος μου είναι να επιταχύνω την όλη διαδικασία και να την αναπροσανατολίσω στρατηγικά, ώστε να δώσει σύντομα αποτελέσματα αισθητά στους πολίτες, σε συνδυασμό με την πρόσληψη ειδικευμένου στελεχικού δυναμικού για κομβικές υπηρεσίες και κυρίως αυτές της πρώτης γραμμής.